гио в коня. Як потягну за чупрыну, modi будэги знаты. Як тілько повіе в i тёр, всё волоссе становыцця Кучмою (В. Радв.). Ідэяграфічныя сінонімы адрозніваюцца паміж сабою асобнымі адценнямі значэння слова i часта з'яўляюцца сродкам дэталізацыі, выдзялення тых ці іншых прыкмет пэўных паняццяў. Так, у сінанімічным радзе абы-як, як-ныбудъ, ныдбайно, насміх, тяп-ляп, Фчырыз пэнь-колоду (Паут.) выражаецца паступовае нарастание ступені абыякавасці. У сінанімічным радзе слабы, аслабёлы, някрэпкі, нядужы, знямоглы, надорваны (Мысл.) кожнае слова паказвае нарастание ступені праяўлення фізічнай слабасці чалавека. Сінонімы быда, горэ, нышчасте, лыхбе, нядоля, зло, напасть, удар, ♦лыл*ьш час, чорный дэнь кожны па-свойму падкрэсліваюць, выдзяляюць характар бяды: Быда, хоч мучытъ, алэ жыты ўчыть. Горэ прыходытъ ны пытаючыся. Один другого доводятъ до лыхого (В. Раде.). Хто пошкодуе ў нышчасті? Ун ужэ жжывса з ныдолею свэю. Гэтой чоловіек можэ наробыты вылыкого зла. Кулъко такіх ударув она пырынысла! Так мы й пырыжылы лыхьт час. Шчэ молодый, а вжэ хавае гроты на чорный дэнь (Паут.). Сэнсавыя адрозненні с i нон i маў-дзеясл оваў могуць заключацца ў выражэнні ступені інтэнсіўнасці дзеяння (бігаты, гойсаты, лэтаты, носытысь, гонытысь - Бел.; сачьщъ віжаваць, ♦н е спускаць вачэй, хадзіць па пятах - Таўцв.), працягласці ў часе, абставінах працякання дзеяння {пропасты, запропастытыся, подітыся, згынуты, + ек в зэмлю провалытыся, ек в воду кануты - Вое.). Словы ў сінанімічным радзе могуць звужаць семантыку {сховішча, склеп, пограб - Мысл.; вылкы, сохорі, трояны Вое.), пашыраць яе {адвага - рашучасць, смёласць, мужнасць, геройства - Ліпск), набываць адценні канкрэтнасці {даты оддаты) ці абстрактнасці {говорыты - казаты). Стылістычныя сінонімы маюць яскравую стылістычную афарбоўку i нясуць эмацыянальна-экспрэсіўную нагрузку: Голова, башка, мозговня, чыкуха. Башкою думай, раз на плычах носыш. А мозговня тобі нашб - думаты чы пэйсы носыты? Ну то за чыкуха в тыбэ, нычого ны помнгт (Крас.). Вочы, бельмы, лупы, зенкы. Малая вытырла кулачком заплаканыі бчы. Чы ты бачыш своімы пУтымы бельмами, якый ты е? Открый своі лупы да подывыса, шчо ты наробыв. Чогб вырачыв зенкы? Робы своё діло (Паўт
Дадатковыя словы
волбссе, гбрэ, дўматы, зяўляюцца, лыхбго, нбсыш, ныдблею, нядўжы, пбграб, пбмнгт, потягнў, пошкодўе, прыхбдытъ, станбвыцця, схбвішча, чбрный
0 👁