араты 59 арлоўскі араты-тага, имя сущ., м.—пахарь. Чарніцы Лёз. (Ксл.); Шсл.; Купала. ШчасьлІвЫ лёс таго, хто твой араты. Пысін(В. Голас,Но.70). Сам i касец, i араты, i баранавалок. Ст. Часта заплача мужык араты. Няслухоўскі. Дзе араты плача, там жонка скача. Послов. Рапан: Прык. 94. Рупліва вечныя аратыя працуюць да цямна. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 18). Рупліва ральлю аглядае араты. Лойка: л. песьня, См. аральбіт, артай. Ты — пан, ты — багаты, ты — сіла, араты! Полымя, Но. 8, 1967. араво-я, ср.—время пахоты. Копцевічы Чаш. (Ксл.). У вараво коням цяжка. Тм. араць,я/?у, арэш, арэцъ, арэм, арыцё, аруць, несоверш., што—пахать. Ар.; Шсл.; Ксл. Пара арацъ на зіму. Ст. Аручы згубіў пугу. Ст. Калі хочаш арыма паркаю; мой i твой конь. Ст. Надабе браца арацъ папар. Навікі віц. (Ксл.). Арэць усю маю зямлю. Міхалі Куз. (Ксл.). Нашы ўжо даўно аруць. Міхалава Куз. (Ксл.). вдо-ряввцъ-рую-руеш-руе, несоверш.(к адараць). Надабе адораваць ячмень i пасеяць авес. Соверш. адараць—вспахать засеянное поле под новый посев. Вымаклае жыта надабе адараць. Прич. адараны. На адараным жыце пасеялі авес. даво-раваць-рую-руеш-руе, несоверш. —допахивать, оканчивать пахоту. Давору ю на зіму. Соверш. даараць—допахать. Шсл. Надабе ўсё даараць. Ст. ЗаВО-раваЦЬ-рую-руеш-руе, несоверш. (НК: Очерки, 446)— запахивать. Отгл. имя сущ. завораваньне-ня, предл.-ню—запашка. Ар. Соверш. заараць—запахать. Ар. Заараў поле. Дел. 246. Соверш. зарацца-/?эчца—испортиться от употребления—пахоты (арбы"), о сохе, плуге и их частях. Бяльсл. Плуг зараўся, надабе новы купляць. Бязводзічы Імсьц. (Бяльсл.) узо-рвввць-рую -руе-руеш -руе, кагошто, несоверш.—ВСПаХИВать. МГсл. Соверш. узараць—вспахать. Ар.; Шсл.; Ксл.. Засталося узараць яшчэ пад авес. Навікі Віц. (Ксл.). Да полудню ўзараў усю палоску. Ст. Прич. узараны—вспаханный. Ар. Поле ўзарана. Ар. уво-раваць-рую-руеш-руе, несоверш. —пахая, зарывать в землю. Соверш. увараць -ру-рэш-рэць-рэм-рыцё—пахая, зарыть в землю. Сядні ты маеш увараць гэты лубін. Варлыга: Назіраньні 13. арацьба-бы, ж.—пахота(действие, С.)Ксл. Арацьба цяжкая работа. Лятоўшчына Куз. (Ксл.). арачаць, несоверш., облает.— отвечать. Дел. Хрыстос арачае. Дел. арэх-эхя, предл. арэсе, м.—орех. Ар.; Косіч 77; Шсл.; Дел. Як у лесе на арэсе галуб урадзіўся. Нел. 664 (под урадзіцца). Хлапцэ пабеглі ў варэхі. Ст. Даў масла з арэх. Ст. Уменьш. арэшык-шка. А як пашла наша ўдава ды ў варэшыкі адна. Смл. у. (Дел.) арэд-ду, предл.-дзе, м.—шум, беспорядок. Дел. Во які арэд быў у іх у хаце. Дел. арэдалы-яу, единств, ч. нет.—большая телега для возки сена. Ксл. Запрагай арэдалы i едзь па сена. Чарніцы Лёз. (Ксл.). арЭЛІ-ЛЯў, единств, ч. нет.— качели, Гсл.; Ксл. качели на висячих веревках. Нел. 7; Арэтава Парэцк. Малцы калышуца на арэлях. Вулянавічы Сян. (Ксл.). Калыхацца на арэлях. Нел. Гоўтаешся на лягкіх, як вецер, арэлях. ЗСД 74. арэшневы-вя я-e я е— орех о в ый. Шс л. Пагнуліся арэшневыя абручэ. Ст. Выразаў арэшневы кій. Ст. арЭШНІК-Z/Cflf, п р ед л.-ік у, м. (НК: Очерки, 467)—орешник. Одна арэшына—лещина. Ксл. Арэшына добра гбаецца. Лужасна Куз. (Ксл.). арба-6б/, ж.—пахота(действие, Ар.), Ксл.; Ар. Арба — НЯ гульня. Послов. Высачаны (Ксл.). См. арацьба. арбГтра-ры, предл. и зват.-ру, м.—арбитр. Бацьк., Но. 45(529). аргаш-зма-змы-зъме, ж.—организм. арганісты-тягя; мн. ч.-тыя-тых, имя сущ.— клирик в римско-католической церкви, играющий на органах при богослужении, Ар.; Нел. 7. органист. (Ксл.); Шсл. Пашлі да мяне арганістага. Сянно (Ксл.). Арганістага няма, дык i няма каму граць у касьцеле. Ст. арганьнік-Ік а, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. мастер, делающий органы. Нел. 7. 2. настройщик органа. Нел. 7. арганы-няу-музыкальный духовой инструмент с клавишами, Нел. 367; орган. Ар.; Дел. У касьцеле граюць на органах. Ар. Загралі ў варганы. Дел. Як удырылі, братка, ў варганы, хоць польку скачы! Сянно (Ксл.). аргумэнт-ту, м.—аргумент. Добры аргумэнт. Нел. 7. Аргумэнт Хаванскага —взятка. Хочаш выграць справу, пашлі арГумэнты Хаванскага. арха, архі, арсе, ж.—веялка(машина, С.), Шсл.; Ксл. Авес прапусьцілі проз арху. Ст. Пазыч архі. Хараброва Чаш. (Ксл.). См. арпа. вухвввдь-хую-хуеш-хуе, несоверш.—веять (машиной, С.) Ксл. Будзем архаваць Ж Ы та. Застадольле Сян. (Ксл.). архідзякан-ана, п р ед л.-а н у, зват.-ане, м.—архидиакон. БНрбел. архірэй-эя, предл. и зват.-ЭЮ, м.— арХИерей. Гарэцкі: Песьні, 6. арда-ды, ж.—разорение, буянство, шум. Нел. 367. П 'яны арду твора, уняць ня можно. Нел. Дзеці арду подняли Нел. арлоў-ова-ова—орлиный. Дел. На тых караблёх красна дзеўка, па пояс дзеўкаў золаце, па плечы красная ў ерэбру, на галоўцы ў дзеўкі арлоў вянок. Дел. арлоўскі-х:яя-/сяе—относящийся к орлу. Дел. Шчакол-дачка, ці сьмееш ты арлоўскім імям выхваляцца? Дел
Дадатковыя словы
zіcflf, ардў, вўхвввдь-хую-хўеш-хуе, ісяе
3 👁