наўгрунь 741 наўпамінаньне наўгрунь, н а р е ч.— бн гом, навскачь. Ксл. H i н а ўгр ун ь, н і п ам алу. Копцевічы Чаш. (Ксл.). C p. н аўгрун ь ехаць— ры сцею. Тул. (Даль). наўда( наўда, Нсл.; Шел)-ды (ды), ж. 1. У потребляется в нескольких выражениях: Ш то за наўда? Я к а я наўда?— нет пользы, незачем. Я кая н аўда ям у, клі ён у п е р ся ў са м о га ся б е i ст аіц ь п ер ад НІЧЫМ. Корзюк (Конадні, У-УІ, 39). 2. н еб о л ь ш а я в а ж н о ст ь, н е б о л ь ш о е умение, Шсл. особенность, важность. Нсл. 300. Л апц і плесьці наўчы цца — не наўда вялікая. Ст. Н аўда вялікая імне, ш т о ён начэльнік! Ст. В ялікая ён наўда. Нсл. Н е вялікая т ы ім не наўда. Нсл. Н аўда ён ім не вялікая! Гсл. К нязь... п адум аеш: наўда вял ікая! к а за л а ян а т а го дн я сваёй м алодш ай сяст рыцы. Дзьве Душы, 81. наўдагон, н а р е ч.— В догонку. Ксл.; Вост., Пск. (Даль). Н а ўд а гон паехалі. Беліца Сян. (Ксл.). наўдагад, н а р е ч.— наугад. Гсл. наўдаку, н а р е ч.— вряд ли, едва ли, м ало вероятия. Гсл.; Пск., Кур., Вор. (Даль). Н аўдаку, ці п ры едзе сядні. Нсл. 300. Н аўдаку б уд зе за ўт р а пагода. Тм. наўды, н а р е ч.— неудивительно, нет ничего особен н ого, нечем хвалиться, нечего удивляться. Гсл. Н аўды, ш т о ён богат ы, калі бы ў адзін сын у зам ож н ага бацькі. Гсл. наўза-зы, ж.— СОТЫ. Маркоўцы Вял.; Міх. Трэба ўкласьці ў пусты вулей наўзы, м о ' сядзе рой. Ст. У гэт ым вульлю шм ат наўзы. Лядно Пух. (Шсл.). наўзахапкГ, н а р е ч.— наперебой. Шсл. Н аўзахапке ядуц ь ігруш ы. Ст. Н аўзахап ке пахапалі яблыкі. Ст. наўзавады, н а р е ч.— бы стро бегом, Ар. во всю прыть (беж ать, ехаьб, С.) Міх. П абег наўзавады. Ар. С ядні мы н аўзавады ехалі. Міх. наўзавадзь, н а р е ч.— вскачь. Шсл. К о н і панесьліся наўзавадзь. Ст. наўзавы-вяя-вяе— сотовы й. наўздагон, н а р е ч.— вдогонку. Растсл.; Гсл. Сын за м ат кай н а ўзд а гон едзе: вярніся, м ая м ат ухна, н азад дам оў. Росуха Імгл. (Косіч 35). Т о да р на ў зд а го н, аж сэр ц а р а д а с н а к а л о ц іц ц а. Крушына: Калыханка (Зьніч, 1953, Но. 24). наўзлакоткі, н а р е ч.— Об Л О КОТЯСЬ. Растсл. наўзмах, н а р е ч.— н а о т м я т ь, о б р а т н о р ук ою от себя. Гсл.; Нсл. зоо. Н а ўзм ах выцяў. наўзнак, н а р е ч.— навзничь. Гсл. наўзьдзіў, н а р е ч.— на удивление. П ясьняр з аколіц Случчы ны нязнаным т ут х а д зіў — вясёлы i засм учаны, i ўзр уш а ны наўзьдзіў. Крушына: Творы, 102. Я ніч о га не каж у, але мне, калі на т ое, прауда, ш т о н аўзьдзіў вам гэны... м акарад, ці як ляпей сказацъ, ня ведаю. — Так... н а ўзьдзіў каж аце. Дзьве Душы, 171. наўзьнік-іка, п р е д л. - і к а, пр е д л. - і к у, з в а т.іча, м.— маленький пчелиный улей. Косіч 53. Х т о хо ч а пасп ы т ац ц а са л о д к а га, ст аве ў лесе свой,*наўзьнік*\ Север. (Косіч 53). Ср. наўза. наўкол, 1. н а р е ч.— КруГОМ, ВОКруГ. МГсл. Н а ў к ол т а к а я ПОЭЗЯ. Дзьве Душы 112. Н аўкол съцю дзёны мур. Кавыль: Ростань 17. С м. наўкола, навокал. 2. п р е д л ог с р о д с т в. п а д.— Кругом. Н ат хн яе сваім поўн ым голасам у с ё ж ы вое й ня Ж Ы вое н а ўк ол ся б е. Дзьве Душы. Я ны абы ш лі н аўкол саду. наўкола, 1. н а р е ч.— кругом (вокруг, Ар.) Ар.; МГсл. А з ір н у ў с я на ўк о л а. ЗСД 157. Зорыш наўкола. Салавей: Сіла, 66. П р о ст о р на бы ло наўкола. Крушына: Творы, 33. Н а ўк ол а бы ла ціш ыня. Лынькоў: Воўчы лог (Калосьсе, Но, 2, 1935, стр. 98). Н аўкол а бы ло ціха. Цэлеш (Ярылаў агонь). Б о я зк а кідае яна во ч к ам і наўкола. М. Змагар: Лесавікі. 2. п р е д л о г, с р о д с т в. п а д.— ВОКруГ, кругом. Ар. Н аўк ол а п рорвы ірж авага балот а. я. г-кі: Казкі, Но.2, стр. 6. наўкольле-ля, п р е д л. - л ю, с р.—окрестности. Н яхай ж ывець наўкольле м аладосьці. Дабрыдзень (Ускалось, Но. 10, стр. 12). наўкольнасьць-ф, ж.— окрестность. Гсл. наўкольны-ная-н ае— окрестный, окружающий. Гсл. У гэ т ым у р о ч ы с т ым наўкольн ым хараст ве яна здавалася я м у нейкай чароўн ай феяй. ЗСД 80. наўкасяк, н а р е ч.—по диагонали (, наискось, не под прямым углом, С.). Гсл. С м. н аўкаскі, насускаса. наўкаскГ, н а р е ч.— наискось. Гсл. С м. н аукасяк, наўскаса. наўлоньні, н а р е ч.— На коленях. Растсл. наўманы, н а р е ч.— наугад. Ар. на ўме— в мыслях. Ар. С ьм ерць бы ла ў я го На ўм е. Сяднёў ("Бацьк.'\ Но. 46-47/530-531). ш сумхцъ-млю-млш -мгць, с о в е р ш. к о го на ш т о— навести на ум, Нсл. 323. надоумить. Гсл. Н аўм і яго, Бож а, на гэт а. Нсл. Ты я го н аўм іў на гэт а. Нсл. наўміцца-млюся-лн'шся, с о в е р ш.—надоумиться. Гсл. наўмысьле, н а р е ч.—вопреки желанию КОГО-Л.; назло, Ар.; Войш.; Міх. умышленно, с преднамерением. Шсл.; Гсл. Г эт а ж наўм ы сьле зр а б іў ён. Ст. Я н а я м у казала наўм ы сьле. Сяркуці Сян. (Ксл.). на ўпад,—см. п од уп ад. наўпакі', н а р е ч. 1. наперекор, чтобы прекословить. Гсл. Б ацька — слова, а ён наўп акі — два. Гсл. 2. наоборот, вопреки. Гсл. С р. ч е ш е к, наопак. наўпамінак-tt/cy, п р е д л. и з в а т.-н к у, м. — выговор, замечание. МГсл. С р. наўпамінаць. наўпамінаньне,-ня, предл.-ню, м н. ч.-ніняў, ср., о т г л. и м я су щ. к наўпамІНОЦЬ, МГсл.; Нсл. 323. увещевание, увещание. К ол ьк і не р а б іў я м у наўпам інаньня, ён не п ап раў
Дадатковыя словы
ttіcy, лншся, насўскаса, наўгрўнь
4 👁