кратаць 579 кратацца —побуждать к деятельности, выводить из состояния вялости; шевелить. Соверш. раскратаць, каго-што—расшевелить. Міх. Прыпынкі рабіцьму над тым, што натхніць i раскратае. Кавыль: Пад зорамі, 5. Не раскратаю Ў сэрцу Я струн. Кавыль: Ростань, 27. 2. трех.—трогать. Шсл.; Міх. Някратай, бо зваліш. Стаішча Чаш. (Ксл.). Ня кратайце, дзеці, тут нічога. Ст. Кажух, што лепшы — у сё ў жытох лягло высталых, якіх ня кратаў серп, хоцъ вырасьлі, сьцяной. Ар. Жыд: — Я пайшоў у Пакраты(назоу сяла), там было вісела (вяселъле), мяне там пабілі. Прыстаў: Калі вісела, ня трэба кратаць, няхай вісіць. Міх. Ня кратайце рукамі пачатак маІХ ЧОрНЫХ дзён. Дубоўка: Браніслава(Прыйсьце, Но.1). См. чапаць. Соверш. пакратаць —потрогать, несколько затронуть. Міх. Нашто ж ты пакратаў гадзіньнік, цяпер ня будзе йсьці. Ст. Сэрца палцамі пакраталі. Кавыль: Пад зорамі, 56. Стары... падышоў да шофера i пакратаў яго за ПЛЯЧО. Брыль: Жменя, 7. 3. трен.—вызывать легкое движение чегол., оставлять легкие следы на чем-л. при своем появлении; торгать. Зямлю цяплом зялёным кратае рунелая вясна. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 18). За. чым,—слегка двигать, шевелить. Конь кратаў вушамі.,—двигая чем-л., производить какую-л. работу; шевелить. У Гальшанах i папоцемку, кратаючы гліцамі, робяцъ рукавіцы. 4. т рен.— вызывать сочувствие, сострадание к себе, волновать, умилять, трогать. Цябе ня кратае людзкая кроу. Клішэвіч(Прыйсьце, Но.1). 5. сдвигать с места, употребляя усилие. Гсл. 6. трех.—(грузить, С.) чрезмерно накладывать(воз и т.п.), прилагая большые силы, Гсл. наваливать. Кратаў, кратаў дый накратаў гэткі воз, што бадай конь не пацягне. Нел. 256. Соверш. накратаць —навалить, накласть тяжесть, нагрузить. Нел. 310. Накраталі сена поўнупуню. Нел. зю. Накратаць вазы. Нел. Прич. накратаны—плотно (это необязательно, С.) наваленный, нагруженный. Такога накратанага воза й конь не пацягне. Нел. 7. шатать, двигать. (МГсл.). Як ні краталі, ані ЗЬ месца не СКрануЛІ. Нел. 256. Соверш. скрануць, -ну-нёш-нёць-нём-ніце—сдвинуть с места, тронуть, С. (пошатнуть, С.). МГсл. Не скранеш мяне зь месца. Нел. 588. Ледзь ізь месца скранулі вазы. Нел. Каменя не скрануць ізь месца. Ст. 8. трех.—бить, колотить. Ня добра ты кратаеш яго, калі б б яды ня было. Нел. Соверш. пакратаць—побить, поколотить. Пакраталі добра. Нел. 256. 9. прикасаться чем-л.(вожжами, поводом, шпорами), трогать. Соверш. крануцьну-нёш-нёць-нём-ніцё, а) тронуть, Гсл. тронуть с места. ПНЗ; міх. Ён крануў каня й падаўся на Андрэя. ЗСД. 14. б) (ударить, Нел.), двинуть. Гсл. Крану i ўсьнеш тут. Нел. Крані яго па галаве. Нел. в) соверш. к кратаць в 4-ом см., вызвать сочувствие, сострадание к себе, взволновать; тронуть. I матчыны словы у сэрцах дзяцей ласкавыя струны кранулі. Гарун(ст. "Добрыя дзеці"). Перарваліся ніткаю думы, даўны смутак ціхутка крануў. Жылка, 49. Сэрца го лас твой ня кране. Тм. 51. Бабуліны іх не кранулі словы. Дуб. Чые рукі прыгажэйшыя! Пачуцьцё мае кране слова, сэрцу надта блізкае. Крушына: Лебедзь, 28. Кранула-б сэрца i каменнага. крушына (Зьніч, 1952, Но. 20, 4). Прич. кр ан уты. I ўступае перад дзядзькам кажны, ўрачыстасьцю крануты спакваля. Лойка: Л. песьня. ледзь крану ўшы—вс КО лезь. МГсл. закранаць-аю -аеш -ае каго-шт о, несоверш. к закрануць—затрогивать, косаться. Праяж дж аю чы сюдэй, вы закранаеце колам плот. Соверш. закрануць-ну-нёшнёць-нём-ніцё, а) затронуть, коснуться. Едучы, закрануў колам стоўп. б) трен. —оказать воздействие на кого, что-л., затронуть, в) перен.—остановиться на чем-л., коснуться чего-л. в изложении, в разговоре. Даволі будзе закрануць сам факт быцьця гэтае агентуры. Бацьк., Но. 49-50/435-436. У душы маей ты неўзнарок былога струны закранула. Гарун (ст. Дзяучаці"). Прич. закрануты—затронутый. Высовуе сьцяг тэмаў, яшчэ не закраНутых НашЫМІ ПІСЬМеНЬНІКаМІ. Кавыль (Бацьк., Но. 1-2/437-438). пры кратаваць-тую-туеш-туе, повел.туй-туйма, несоверш., перех. 1. крепко приколачивать. Прыкратуй, прыкратай гвозд добранька. Нел. 503. 2. бить, колотить больно. Прыкратуй, прыкратай яго да паў сьмерці. Нел. 503. прыкратаць-яю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несоверш. к прыкратаваць в 1, и 2. см. прыкратаны, прич. к прыкратаць в 1-ом (Нел. 503)и 2-ом см. Гвозд так прыкратан, што ніяк ня вырвеш. Нел. 503. выкратавяцъ-тую-туеш-туе, повел.туй-туйма, несоверш., трех.—выгрузить что-л. тяжёлое. Прич. выкратаны—выгруженныйу чем-л. тяжёлым), кратацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, несоверш. 1. двигаться, трогаться. Ніхто ня кратаўся зь месца. ЗСД. 165; Шел.; Нел. 256. 2. колебаться вследствие непрочного прикрепления к чему-л., ненадежного укрепления в чем-л.; шататься. Шула кратаецца, кранулася. Нел
Дадатковыя словы
закрануць-нў-нёш, кранўць, нў-нёш-нёць-нём-ніце—сдви, нў-нёш-нёць-нём-ніцё
30 👁