Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

узьняць 498 выняцца узьняць, уздыйму,-меш-ме; прош.і. вр. узьняў-няла-няло-нялі, соверш.. перех. 1. быстро, энергично ПОДНЯТЬ. Ар.; Ксл. I, посьле, узьнімі галаву. Ют. 12063. Узьніміце гэтыя думкі. Тухінка Сян. (К сл.). 2. запахать(плугом, сохой) твердую землю. Узьняць папар. Н К.: Очерки, 440. Узьнімуць папар. Т м. 441. 3. неожиданно затеять ЧТО-Н. Ксл.; Ар. Яны ўзьнялі сварку мяжсобку. В ей наС ян. (К сл.). уняць, уйму-мёш -мёць-мём-міцё-у ймуць, прош. вр. уняў, уняла, уняло, унял!, соверш., перех.— отнять. Кавалак здароўя ўнялі імне. Нел. 226(под кавалак). імацца, імаюся, імаешся, 1. браться, Нел. 224. хвататься. Не за сваю работ у ймаешея. Нел. Імайся за свой бок, а не за мае дзеці. Поговор. Н ел. 2. понимать, (Н ел. 224) постигать, успевать в чем-л. Ці ймаецца мой сын навукі? Імецца троху. Нел. 224. няцца, імуся, імёшся, імёцца, імёмся, Іміцёся, Імуцца, соверш. 1. (приняться, Г сл.), взяться, схватиться. Н сл. 344. Гора як імецца, дык i страх мінецца. Д ел. Каб ты няўся за жывот свой, а не за дзеці мае. 2. постичь, начать усваивать, Гсл. понять, постичь умом. Нсл. 344. Няцца навук. Н сл. Няўся ўсялякае работы. Т м. Няўся чытаць, адылі пісаць. Г сл. Зь вялікаю цяжкасьцю кіруецца Хомка няцца караню навукі. Гарэцкі: П есьні, 39. Памаскоўску чытаць-пісаць умеюць, а па белоруску няцца хочуць. М Гсл., перадм ова, ІУ. Змалку ён i чытаньню-пісаньню добра няўся. Д зьве Душ ы, 63. 3. удариться. Н сл. 344. Няўся лобам аб вушак, аж гуз ускочыў. Н сл. Отгл. имя сущ. няцьце, (К с л.), няцьцё, (Н с л.)—понятливость, (Нсл. 343) сообразительность(в чемл., C.)- К сл., успевание. Ніякага няцьця ў маладзіцы няма. Я навічы Сур. (К сл.). На благое ё няцьцё, а на доброе няма. Н сл. 343. не даваць няцьця веры—не верить. Імне ніколі няцьцё(ця, С.) веры не даюць. Нсл. 343. Імёцца, безлич., обычно с отрицанием —вериться. Н сл. 224. Мне ня ймецца штось, каб гэта была праўда. Н сл. Табе ня ймецца, што баліць. Т м. Сьмяецца, каму НЯ ймецца. Послов. Нсл. ня ймецца веры, безлич.—невериться. Ня ймецца веры, што было яно ў яго ЖЫЦЬЦЮ. Гарэцкі: П есьні, 84. абняцца, абыймуся, абыймешея, абыймецца, абыймемся, абыймецеся, абыймуцца; прош. вр. абняўся, абняласяНЯЛОСЯ-НЯЛ1СЯ, соверш.—обняться. Несоверш. абътм&ццл-аюся-аешся; повел.-айсяаймася—обниматься. Ъ&КМЪЦЦЪ-аЮСЯ-аеШСЯ, несоверш., чым 1. заниматься(делом, работой). Займіцеся вы чым, ня дурэйце. Ст. 2. заниматься, начинаться, наступать(о паявлении дневного света, о заре и т. п.). Стала на дзень займацца. я.г.: К азкі, Н о. 2, стр. 6. 3. водиться с кем, связываться. Ш сл. 3 благім чалавекам валей не займайся. Ст. Соверш. заняцца, займуся, зоймешея чым, 1. заняться(делом, работой). Ш сл. Заняўся работаю, няма калi й паесьці. Ст. 2. соверш. к займацца во 2-ом знач. Плаці, як зара займецца, покі сонца на копію ўзыйдзе. Кіт. здыймацца, облает, здымацца-аюгяаешСЯ, несоверш.—сниматься. Гсл. Соверш. зьняцца, здыймуся, здыймешея, здыймецца, здыймемся, здыймецеся, здыймуцца; прош. вр. зьняўся, знялася-лосяліся,—сняться. падняцца, парыймуся-мешся; прош. вр. падняўся, паднялася-лося-ліся, соверш. 1. подняться. 2. взяться за какое-либо дело. Лякай падняўся ўткнуць шпільку, которую баба дала. Н. (А ф анасьев, III, 1914, 105). Маюць сардэчне, каторыя падыймуцца, за таго мэйиіта(араб. нябожчыка) Пана Бога прасіць. К іт. 49616. падыймацца-аюся-аешся, 1. несоверш. к падняцца 1,—подниматься. Ар.; Ксл. 2. несоверш. к падняцца 2,—браться за чтол. прым&1Щ&-аецца-аюцца, несоверш.—начинать расти(приживаться, приниматься, С.)* Н сл. 505. Яблынкі прымаюцца. Нсл. напрыймацца, 1. напринимать вдоволь. 2. напрыймацца гора—нагореваться. Напрыймаўся Я тут гора. Нсл. 315. Соверш. прыняцца, прыймецца, прыймуцца, 1. укорениться, дать ростки, приняться. Пасаджаныя кветкі прыняліся. Ар. Прич. прошл. вр. прыняўшыся. Ар. Парэчкі былi прыняўшыся добра. Ар. 2. да чаго,—приняться за что. Пашоў да кухні i прыняўся да свае работы. Н. (А ф анасьев I, 1913, 211). суим&щщ-аюся-аешся, несоверш. к суняцца. Соверш. суняцца, суймуся-мёшеямёмся-міцёся; прош. вр. суняўся-няласялося-ллся, — уняться. Пад вечар бой суняўся нясьціханы. Ар.; Вольскі; П аланянка. Суйміся, ня плач. Хтось суняўся каля нашых варот. Ст. Яна ірванулася наперад, потым быццам сунялася. З С Д. 167. Суняўся на траўлівым прагалку. Д удзіц к і (Б а ц ь к., Н о. 4 9 -5 0 /4 3 5 -4 3 6). Прич. прош. вр. суняушыся. Ён ужо суняўшыся, ня плача. ъъш&ццъ-маецца, 1. несоверш. к выняцца, —выниматься. 2. быть способным, иметь свойство извлекаться, выдвигаться. А р. Гэты прыскрынак вымаецца. А р. выняцца, выймецца, выймуцца—вынуться. А р. Выняўся нейкі к опыт. М ікольск М.(Д ем и д.: Веров. III