Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

ізрада ідзё В вопросительно-восклицательных предложениях, выражающих жаль, удивление по причине отсутствия чего-л.: 1дзе ж тая краса дзелася, ідзе ж мая дзевачка? Лупекі Стдуб.(Косіч 235). А йдзе пекла? А ў в Альорэхтаве. Пос лов. Нел. 396. Ідзе гэта было, каб нашага брата шанавалі. інькава Парэцк. (Дел.). А дзеддзядуленька, а йдзе твая бабуленька? Дел. А йдзе ж ты тады быў, як тваю сьвэтку пярун біў? Імсыд. Ой, ідзе расла, ідзе кахалася? Козіна Пуців. (Халанскі, 133). Цяперанька вы й самі йдзіцё; а йдзе вас у летку знайсьці? НК.: Старцы, 74. А йдзе ж тая ліпіначка, што лыкі дзяруцца, а йдзе ж тая дзяўчыначка, што людзі сьмяЮЦЦа? Раст.: Севере к. 130. 2. нареч. места; обычно с частицами "вО, вун ". Во йдзе яны! Вун йдзе дзяцюкі апынуліся! Няма йдзе падзецца. Нел. 224. Ідзе селязень быў, ідзе вутка была, i жылі-былі на РОЗНЫХ месцах. Каменская вол. Навасільск п.(Будде-Тула-Орел, 14). Вун Ідзе гліна. Чычанёўск. в. Арл.(Будде: Тула-Орел, 55). Ср. нейдзе, няйдзеб, нійдзе. Цікуй курыцу, бо яна зънясецца ня ведама йдзе. Гуліна Сян. (Ксл.). 3. неопределенное; то же, что йдзе-КОЛечы. А йдзе ночанька спаткае, а йдзе дожджайка прамоча. НК.: Старцы, 78. Харошая дзеўка ня выказуецца: яе абачаць хоцъ ідзе. Нел. 83. Калі йдзе чалавек спатыкнецца, там граў музыка, а калі ён панець (падзець), там названы ёсьць ці дудар ці музыка, нк.: Дудар, 170. 4. относительное; употребляют, как союз: а) В дополнительных предложениях места, иногда с наречиями "там, туды"в главн. предложении. А йдзе дудар грае, старац долькі ня мае. Тм. А йдзе старац пяецъ, туды музыка ня йдзець. Тм. А йдзе трапачы трапалі, там i грошыкі прапалі. Послов. НК.: Пасоб., 147. Ідзе грэх, там i каята. Нел. 224. А ў нашых аканомаў шаўковыя хусткі: А, йдзе былі гаспадары, тама сталі пусткі. * Асачыце курыцу, ідзе яна нясецца. Нел. 369. Ідзе бяспаншчына, там кажны сабе пан. Нел. 23(под бяспаншчына). Спадар Бог сказаў: Дожджу, ідзі туды, ідзе цябе ждуць. А ён не пайшоў, ідзе ждуць, а пайшоў, ідзе жнуць. Дожджу, ідзі, ідзе цябе просяць. А ён пайшоў, ідзе косяць. Смал. п.(Дсл. под дождж). Паеж маю куцьцю, а йдзе сабакі забрэшуць, туды замуж найду. Харомск. Давідгарадоцкага р.(на Палесьсю), Полесье, стр. 66. В дополн. предложениях места: Н е м а г у Я т а м р а б і ц ь, і д з е м о й м і л е н ь к і а р э ц ъ. НК.: Част., 30. Н я в ы к і д а в а й с я ду ж а, і д з е н е п а т р э б а. Нел. 83. І д з е б ы л а в а д а, т а м а к а ця п е р па ПОЯС т р а в а. Сакуны, 51. б) в дополнительных определенных предложениях: Ш у к а л а Ш Э р а я п е р а п ё л а ч к а с в а й г о ' г н я з ь д з е ч к а, і д з е л я ж а л а я е я е ч к а. Чаўпня Стдуб. (Косіч, 26). Набяры кайстрыцы, ідзе лён труць. Доўжа Куз. (Ксл.). Вышла ў тое еяло, ідзе радні, як Мардвы. Дсл.( под апаланяць). Вось табе накажу імшарыну, ідзе табе лавіць рыбу. Смал. п. (Дел.). Кідайце душу ў вагнёвую раку, йдзе ёсьць агонь-полымя. нк.-. Старцы, 95. Глянуў на тую бярэзу, ідзе дзеўка зь дзяцюком засілілася. Ельн. (Дел.), в) в дополнительных предложениях: Я ХОЧу ведаць, ідзе ты жывеш. Бача вока, ідзе пячэцца кока. Нел. 17( под бачыць). Я скажу, іде он есть, іде ана зарыта. Архангельскае Зямлянск. пав. Варанеск. губ.(Гринькова У, 108). Пакажы, іде куры сядять. Арл. (Будде: Тула- Орел, 36). 5. в значении частицы. Иногда с дат. падежом и с инфинитивом глагола для выражения печали, неуверенности в чем-л., совершенной невозможности чего-л.: І д з е т а б е, ду р н ю, пі л н а в а ц ь? Ром. ш. Н е ш т а ў в а с ду ж а с ь ц ю д з ё н е н ь к а, а з ы з н у ць м о ж н а. А й д з е ж г э т у ю с т а д о л у на т О П І Ш С Я. НК.: Старцы, 92. 6. о т к у д а. А йдзе ж узяўся малы дзяцінка. Інькава Парэцк. (Дел.). ізрабі'ць,—см. под рабіць. ідзесь,—см. под дзесь. ідзіць, іду, ідзёш, ідзёць, ідзём, ідзіце, облает.— ИТТИ. Растсл. ізьгінуць,—см. под гінуць. ІЗ, ІЗЬ,— см. под 3. ізглажаць-а?—и з г л а ж и в а т ь. Дзеля наўчоных просьбы ўсе грахі ізглажае Пан Бог. Кіт. 4863. ізграшыць,—см. под грашыць. іздацца,—см. под давацца, здавацца. іздацца, здацца—к а з а т ь с я. Любіў хлопец дзеўку чатыры гадочкі, i здалося хлопцу чатыры дзянёчкі. 45. ізмазаць,—см. под мазаць. ізмазаць, ізмажу-жаш-жа, соверш.—в ы т е р е т ь. Калі борзда пакаецеся, ізмажа Пан Бог той грэх ад вас. Кіт. 1566. ІЗМЫЛІШЧа-ЧИГ, дат., предл.-чу, мн. ч.-ЧЫчаў, cp.—о б р ы в и с т ы й б е р е г, п о д м ы т ы й в о д о ю. Ксл. Во, якое ізмылішча тут! Парадон (Ксл.). ІЗМ ОКЦІ,—см. под МОКЦІ. ІЗМ Ы ЦЬ,—см. под МЫЦЪ. Ізноў, нареч.— ОПЯТЬ, МГсл. СНОВа. МГсл. Ізноў увыйшла каралеўна. Н. (Афанасьев, 1, 1913,211). Ізноў захварэў. п н з. 26. Ізноў тое самае. Ст. Ты йзноў паб'еш непрыяцельскае войска. Н. (Афанасьев 1, 1913, 211). ІЗНОў прышлі мы ў тое самае месца. ВоўсішчаСян. (Ксл.). Уменьш. ізноўку. (Сонца) раз блісьне дзе-ня-дзе- i паўсім, i ізноўку свой від захавала. Гарун(ст. "Mae думкі"). Бо цябе ізноўку не знайду ля дому. я. Макаль(Б. Ускалось, 1954, Но. 4, 29). Уменьш. ІЗНОўку, зноўку. I рады я, што зь ім я зноўку. Дойка: Л. песьня. ізнадвор'я,—см. под знадвор'я. ізрабіць,—см. под рабіць. ізрада,—см. под зрада