жнеўнік 484 жуда ЖЛуК. Уменый. ж м ут ак-т ка, предл. и зват тку, м. Семдзясят жмуткаў у касах валасоў. Кіт. 12269. жнеўнік-ку, м. Шсл.— невспаханное поле с остатками соломы на корню, с кото* рого сжаты хлеба; жнивьё. Статак пагналі на жнеўнік. Ст.(Шсл. под статак). 2. солома, оставшаяся а поле на корню после жатвы; жнивьё. ж няя,-яі-яі, ми. ч. жнеі, жнеяў, ж. — жница. Гсл.; Ар.; Нел. 157; Шсл. На авес прынаняў тры жняі. Ст. Матруна — добрая жняя. Ст. Жнеі пяюць. Нел. Нясі палудзенъ жнеям. Уменыи. жнёйка-ш айцы. Ар.; Нел. 157; Шсл. Дзе араты плача, там Жнейка скача. Послов. Дукорка Сьміл. (Шел.). жнёечка-чк/-чіб*, уменыи. к жнейка. Нел. 157. ЖНІВО-ви, с р.—жатва. МГсл.; Ар. ж ш вень-рНЯ, предл. и зват.-рНЮ, м.—август(месяц). Гсл. ЖН1В1ШЧа-ЧЯ, предл.-чу, мн. ч.-чы-чаў—то место, где сжата рожь, овес и т. п. Гсл. ж ніўны-ная-нае, прилаг. к жніва—жатвенный. Мусіла бегчы па ваду із свайго жніўнога поля. Гарэцкі: Песьні, 67. ж вот, щ в о т а, предл. и зват. ж в а ц е, м. — ЖИВОТ. Ад. жвайка-й кі-й ц ы, ж.—жвачка. Шсл. Карова Ж у е Ж ва й к у. Жораўкі Сьміл. (Шсл.). См. ж вака. жвака, жвакі, жваццы, ж.—жвачка. Шсл. Карова згубіла сваю жваку. Матарова Сьміл. (Шсл.). См. жвайка. жвакі-аў, единств, ч. нет.— пережеванная ПИЩа. Растсл.; ПНЗ; Гсл. жъввы-лая-лае—проворный, живой (полный жизненных сил; подвижной, непоседливый, С.). Шсл. Марынка — жвавая жонка: усё добра зробіць. Ст. Ласкат. ЖВавеньКІ. Шсл. Добры КОНІКІ жвавенькі. Ст. жвава, нареч. к жвавы—резво, (Гсл.) живо, проворно. Ар. У сьмеху на пожні так жвава бяжыцъ, матылька здаганяе. I топча i краскі i травы дзяўчынка, нябога малая. Жылка, 29. На загад твой зробІМ Жвава. Гарун: К. Паўлючонка. КроплІ разам, згодна, жвава пояцъ усе, што хоча піць. Гарун (ст. "У прыпар"). Пакуль на млыне былі крылы, ён досіць жвава круціўсЯ. Кулакоўскі: Дабраселцы. Жвава хлапец ходзе. Нел. 153. Кацяняткі жвавагладка катку памагаюць. Из нар. песни (Каласкі, Но. 70-71). Ср. ст. ЖВавеЙ—Живее, проворнее. Жвавей рабіце. Нел. 153. жвавасьць-щ, ж.—резвость, живость, проворство. Гсл. Жвавасьці ў рабоце ня мае. Нел. 153. Была адно вясёлая жвавасЬЦЬ. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). жълвецъ-ёю-ёеш-ёе, повел.-ёй-ёйм а, несоверш.—становиться проворным(резвее, живее, С.). Нел. 153. Соверш. пажвавець, (Нел 153)— стать резвее, живее, проворнее, жвавы-вая-вае—живой, полный жизненных сил; подвижной, непоседливый. Ар. Пятрусь быў жвавы хлопчык. Я. Г.: Лемантар, 92., резвый, ЖИВОЙ(прОВОрНЫЙ, Ар.), Воўсішчв Сян. (Ксл.); Ар.; Вят., Воет. (Даль), проворный, живой, резвый. Гсл. Націхога Бог нашлець а жвавы сам пабяжыць. Воет. (Даль). Бельма ты жвавы, ня будзь такі! Слопішча Шацк. (Шсл.). Прыбегла й цётка Хрысьціна, жвавая жонка. Полымя, Но. 6, 1967, стр. 248. жваўка- ў к і - ў ц ы, ж.—проворная, услужливая девица, Нел. 153. резвунья, резвушка, жваць, ж в у, ж в е ш, ж в е ц ъ, ж в е м, ж в і ц ё, Ж в у Ц Ъ, несоверш., перех.—Жевать. МГсл.; Раст.: Северск. 115; Шсл. Ж в е ЦЬ ё н, ЯК н е С в а ІМ р о т а м. Слопішча Шацк. (Шсл.). Отгл. имя сущ. жваньне-ня, предл.-НЮ, ср.—жевание. Ксл. П а л а ж ы лы к а у ро т ( к а р о в е), д ы к я н а й п а ч н е цъ Ж в а Н Ь Н е. Пятрочкі Cip. (Ксл.). жвякаць- а ю - а е ш - а е, по ее л.-а й - а й ма, несоверш.— чавкать. Гсл.; ПНЗ. Отгл. имя сущ. жвяканьне - н я, предл.-ню, ср.—чавкание. Гсл. Соверш. дажвякаць— окончить чавкать. К а л і т ы да ж в я к а е ш с в о й к а в а л а к? Л ю д з і с в о й да ў н о з ь е л і. Нел. 138. жвіндаць— надоедать словами. МГсл. Ж В Ір -/? У, предл.-ру, зват.-ру, м.—гравий, Ксл.; Ар. крупный, перемытый песок. Жучкевіч, 15. На жвіру блага расьцець. Лубева Аз. (Ксл.). См. жарства. жвірысты-тая-тае—в котором много гравия ("жвіру' обильный гравием. На жвірыстым пэроне ў плыткіх лужынах глыбака стаяў ценкі месяц. Адамчык: Арж. колас. Ён ішоў, адчуваючы жвірыстую съцежку пад нагамі. Тм. жуд-dy, м. — жуда. Нащутл жуд. С. Музыка, 51. жуда-дь), 1. тоскливое, скороное мрачное чувство, Гсл. нужда(нет, С.), печаль, скороь. Нел. 158. Жуда на сэрцу. Нел. Жуда — б яда. Нел. Жуда бядзе на помач. Тм. Надта ж пана жуда сьціснула, што рсюдых лес пасечаны. Аш. Валента кажа\ "Мяне аж жуда ўзяла". Ар. Жуда яго заядае, ён гіне ад жуды. Аш.(Калосьсе, Но. 1, стр. 37). Сьнягі, ляды, абрус жуды, назаўсяды, на вечны час ляглі. Гарун (ст. Навокал"). Безь бяды, бяз жуды будзе жыць, панавацъ, весяліцца. Гарун(ст. Ноч"). Маўклівы, бы акуты гэтым горам i бядою, i бязьмернаю жудою, да зямлі быу дух прыгну ты. С. Музыка, 46. Знор Сымонку, як учора, нейкі смут ак агарнур. Ганна слорка не ўраніла i маўчэла, як i ён, бы жуда іх ахапіла, надышла 3 УСІХ старой. С. Музыка, 106. Песьняй праганяю ўсю ж уду. Дубоўка. / пяяў ён нейкім пакутніцкім дыскантам, выклікаючы ў слухачоў ж уд у, боль i спачуваньне. Цэлеш(Ярылаў агонь). Гэта ж сон летаргічны, сон страхоцьцяў, жуды. Крушына: Творы
Дадатковыя словы
жнёечка-чк/-чі<б, жніво-вй, нащ^тл, скорбное, скорбь
2 👁