зязюліцца 447 азяляць зязюліцца-ЛЮСЯ-ЛІШСЯ, несоверш., возвр. — изменяться видом, соловеть. Нсл. 223. Досыць табе піць гарэлку: вочы твае зязюляцца, дый сам ты азязюліўся. Нсл. Соверш. азязюліцца—осоловеть(осоветь, C.). Нсл. 223. Выпіў нашча ŭ азязюліўся. зязюлька-ЛЬКІ-ЛЬЦЫ, ж., бот. 1. ятрышник. Гсл. 2.— см. под ЗЯЗЮЛЯ. зякратасьць-ф, ж.—пучеглазие. Cp. зякраты, зекры. зякраты-тая-тае—пучеглазый. Ар. Во, які нехарошы: лупаты, зякраты. Ст. Cp. зёкры. зяло-ла, cp.—смесь худшего зерна с сорняками. Шсл. Курам пасыпалі зяла. Ст. зялёза-зя, предл.-зе, ср.—железо, мгсл.; Растсл.; Дз.; Вел.-Куз.; Шсл.; НК: Игры 32; Нсл. 208. Дарагое стала з яле за. Ст.(Шсл. 79). Пуды два зялеза трэба купіць. Нсл. Простора замураваная ў зялеза й бэтон. Сяднёў (Бацьк., Но. 46-47/530-531). Іржа есьць зялеза. Дел.(под аржа). Ён паехаў у П-цкую раду па зялеза. Дзьве Душы 157. Скрыню абабілі з яле зам. Ст.(Шсж под аббіваць), У талым сьнезе прэлая зямля, як іржа рудая на зялезе. Крушына: Лебедзь 41. На зялезе рыпіць намёрзлае палозьзе. Клішэвіч: Каліна. Чам ты, кавалю, рана ня куеш, ці ты сабе зялеза ня маеш? Лупекі Стдуб.(Косіч 40). 3 аднолькавага зялеза кавалъ выкаваў два ПЛугІ. Я. Г. Лемантар 52. Уменыи. ЗЯлёзца-1(# предл.-цу; мн. ч.-цы-цаў—кусочек железа. Нсл. 208. Кінь гэта нягоднае зялезца. Нсл. Ласкат. ЗЯлёзаНЬКа-КЯ, предл-ку. ЁСЬЦЬ у мяне зялезанька. Лупекі Стдуб.(Косіч 40). Собир. зялёзьзе-зя, предл.-зю, 1. железо различного сорта. Шсл.; Прыездава Ржэўск. (Грынькова: Тудаўляне). Накупляў уеялякага зялезьзя. Ст. 2. кайданы. У зялезьзе закавалі. Купала: Пераклад Слова аб палку Ігоравым. зялёзіна-«ы-не, ж. 1. всякая железная вещь. НК: Очерки, Но. 692. Шмат у ЗЯМЛІ знайшлі зялезіны. Ст. 2. кусок необработанного железа. НК: Очерки, Но. 692. 3. железная руда. Шсл. зя лё зі цца-/цца, несоверш.—покры ватъея налетом железа. Шсл. Зялезіцца мянташка мая. Лядно Пух.(Шсл.). зялёзны-ная-нае— железный. Дз.; Бел.: Куз. 185; Раст.: Северск. 73; Косіч 84; Дел. ( под арэлюшкі"), Нсл. 207; Шсл. Зялезная вось. Нсл. Зялезныя загваздкі. Тм. Купіў зялезную барану. Ст. ( Творы Гаруновы) застаюцца няпрыступнымі па гэтым i па тым баку зялезнае заслоны. Адам. О'Бацьк.", Но. 38-39/573-574). Зялезнаю рукою спыніў рух. Гарун (ст. "На сьмерць"). О гэтыя зялезныя сьпіртныя бочкі! Гарэцкі: Песьні 21. Зялезная печка зырка палае перадлм. Цялеш: Ярыляў агонь. На кораблю былІ эмігранты із-за зялезнае заслоны. зялезны ліст—см. под ліст. зялёзьзе—см. под зялеза. Зялёзьнік-/ка, предлА ку, м.—чугунный эмалированный горшок. Шсл. Бульба варыцца ў зялезьніку. Ст. ЗЯЛеЗЫ-ЗЯу, единств, ч. нет. 1. Кандалы, оковы. Нсл. 208. Закавалі ў зялезы. Нсл. На дварэ марозанькі люты, прымарозілі зялезы на жываты. Я ірваў, ірваў — зялезы ня ірвуцца. Знаць мне молайцу зь няволі не вярнуцца. Косіч 48. 2. капкан, НК: Очерки 532. ЛОВуШКа ИЗ Двух железных полукругов(й пружины, С.)Шсл. Тхара злавілі ў зялезы. Ст. 3. железное путо. НК: Очерки 539. зялёніва-?а, ср.. бот.—зелень, трава, листва, растения. Войш. Паказалася зяленіва дзерваў. Шакун(Сьлед, 1). Зяленівам пышна прыбраны цьвіў сад. Ев. сьпеўнік 38. Лаза атуліла тый бераг шчытным родном зяленіва. зед 59. Дол — зяленіва шоўк. Салавей: Сіла гневу 7. Яна (хата) тоне ў зяленіве садоў. Рамановіч(Бацьк., Но. 4950/435-436). Яна схадзіла ў город. Назьбірала зяленіва й прышла ўзноў на вуліцу. Крапіва(Людзі: Суседзі 61). Дзе СІНЬ, ЗЯЛвНІва — маё там падарожжа. Крушына: Творы40. ЗЯЛёнЬКІ-tfp, мн. ч.—тычинковая конопля(посконь, С.), которая выдергивается раньше плодниковой. Ксл. У коноплях зяленькі пасьпелі, пара іх браць. Ст. Беліца Сян. (Ксл.). ъялёщхя-ух-усе, ж.—слишком недозрелая ягода. Нсл. 207. Вішні яшчэ зялепухі, а ён прэ. Ст. Нарваў зялепухі брушніцы. Нсл. См. зялёпухі, зьляпуха. зялётсты-тая-тае— светлозеленый. 1г. зялёнкя-нкі-нцы, ж.—гриб, род сыроежки, зеленого цвета. Шсл. Назьбіралі адных толькі зялёнак. Ст. зялёны-ная-нае, 1. зелёный. 2. недозрелый, неспелый, зелёный. 3. мало опытный, неважный. Дел. 265. Ты ЯШЧЭ з е л ен вучыць м я н е. Дел. Прев. ст. зялёншы. Уменьш., ласкат. ЗЯлёнеНЬКІ. Ар. Увелич. зелянюсенькі—зелёнёхонький. Нсл. 207; Ар. зялёпухі( одна зялёпуха)-лул:, ж.—зелёные недозрелые ягоды. Дел. 266. Зялёпух нарвалах суніца яшчэ не пасьпела. Дел. Уменьш. зеляпушачка-ЧКІ-ЧЦЫ. Дел. 266. Зеляпушачка ліхой сьвякрыві. Дел. ЗЯЛ1ЦЬ-ЛЮ, зёліш-ле, несоверш., перех. 1. букв, зельем наводить на кого-л. затление ума; очаровывать, обольщать. Нсл. 207. Гэта дзеўка зеле, азяліла нашага брата. Нсл. 2. пускать пыль в глаза, обманывать уверениями, Нсл. 207. одурманивать. Што ты мяне зеліш? Нсл. Досіць табе зяліць мяне! Нсл. язяляцъ-яю-яеш-яе, несоверш. 1. очаровывать зельем. Дел.; Нсл. 361. Бабка азяляе. Дел
Дадатковыя словы
зялёніва-<?а, зялёпуха)-л^л, обацьк, іка
1 👁