Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

здабываць 442 здаровы Отгл. имя сущ. ЗДабывИНЬНе-ЯЯ, предл.-НЮ', мн. н.-ні-няў, cp.—добывание. Гсл. здабываць-а-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш.—добывать. Гсл. Соверш. здабы ць, здабуду-будзеш-дзе, перех. и чаго—добыть. Гсл. здагадавацца-dy/ocя-дуется; повел.дуйся-дуймася, несоверш.—догадываться, мгсл. Соверш. здагадацца-аюся-аешся; повел.-айся-аймася—догадаться. Пск. (Даль). Дурачь не здагадаецца, а разумны змоўча. Послов. Рапан. Тамаш, пыхкаючы сваю убогую піпку, здагадаўся сказаць. Гарэцкі: Песьні 52. Здагадаўся тут Рыгорка. Гілевіч. Здагадаўся, чалавеча, уцячы, а то даў бы! Ст. Ты не здагадаешся, ад чаго я гэтак рана прачыхаюся. Максіль(Б. Ускалось, 1954, Но. 4, 29). Штык здагадаўся, дзе ён быў. Акула, 157. Здагадаўся б, адкулъ ён. Корзюк. Чорт чарту спавядаўся: адзін МІргнуў — другі здагадаўся. Послов. Рапан. Прык. 70. здагадлівы-вял-вяў—догадливый. Д обра кажаш, — пахваліў мяне Зьмітра, — здагадлівая. Гамолка. здагнаць—см. под гнаць. здаёцца(здыецца, облает.), здэцца ( сокращ. из здаецца), прошл. вр. здавалася. 1. кажется, казалось. Ар.; Нел. 204; Шсл. Здэцца, бачыліся з табою. Крамяні Пух. (Шсл.). Здэцца, усё было добра. Ар. 3-за лесу узьведнік чырвоны, здэцца, улез бы ў ЗЯМЛЮ 3 галавОЮ. Кавыль: Пад зорамі 23. Здэцца не збаяўся б ён ані. Сяднёў (Б. Думка, 12-13, 15). I, здэцца, на зямлі мы ўдвух. Тм. Здэцца, мне памахаў ён варожа. Кліш. (Бацьк., Но. 20-21/456-457). Здаецца, я гэтага не казаў. Нел. Ой, паплыў бы, здаецца, хмаркі, разам з вамі. 2.—см. под здавацца. здалеку, парен.—издали(издалека, С.)Дз.; Ксл.; НК: Бабы 18. Я на ігрышчу пастаяў здалеку ды пашоў дамоў. Машчоны Сян. (Ксл.). Нехта адказуе з глыбіні лесу, аднекуль здалеку, здалеку. ЗСД 129. Сьміяліся здалеку. Тм. 146. Іздалеку, парен.—издалека. Север(Раст.: Севе рек. 77). Прытуліцца здалеку. НК: Под. пос. 58. здалёны-ная-нае—удалённый. Нел. 204. Здалёны ад войтаўства. Нел. здал-ёньне-ёяы—см. под далець. здал-йць-іць—см. под даліць. здал-яцца-1цца—см. под даліцца. здалікаціць—см. под далікаціць. здалікаціцца— см. под далікаціцца. здамысьляцца, -яюся-яешся—догадыватьься, мгсл. додумываться. здань-нг; мн. н., род.-няў, ж.—привидение, призрак. Гсл. Брыдзеш як здань няведамага чуду. Купала(Бацькаўшчына", Но. 2425/410-411). Гэта здань твая такая, с. Музыка 18. Щ то сон, ці то здань? Тм. 272. Сядзіць на хвоі белая здань. Лынькоў: Воўчы лог.(Калосьсе, Но. 2, 1935, стр. 99). Снуецца зданяў рой. Гарун. Маці аж перехрысьцілася, падумаўшы, што гэта Раманкава здань. Цэлеш(Ярылау агонь). Уменьш. ЗДаНКанкі-нцы, ж. Высокія таполі зданкамі ўстаюць. С. Музыка 208. зданьне (Шсл.), зданьнё, (Ар.; Нел.; МГсл.), ср.— привидение, Шсл.; мгсл. привидение, призрак. Нел. 204; Ар. Бачылі нейкае зданьне, дык чыста ўсе папалохаліся. Ст. Гэта табе зданьнё нейкае здалося. Нел. См. здань. зданьнёвы-вал-вае— кажущийся. Трэба пайсьці на зданьнёвыя ўступкі еялацтву. Ігнатоўскі, 1863 г. на Беларусі, стр. 173. здарожаваць-жу ю-жуеш-жуе; повел.жуй-жуйма, несоверш., перех.—измучивать в дороге. Нел. 206. Не здарожавай коні. Нел. Соверш. зцщюжыцъ-жу-жыш-жа—измучить в дороге. Нел. Ирин, здарожаны —измученный в дороге. Нел. 206. Здарожаныя коні. Нел. здарожавацца-жуюся-жуўшся, несоверш. 1. сильно уставать ОТ дороги. Нел. 206. 2. издерживаться очень в пути. Нел. 206. Памалу едучы, толькі здарожаваемся шмат. Нел. здарожыцца-жуся-жышся, соверш. 1. СИЛЬНО устать ОТ дороги. Нел. 206; Ар. Здарожыўся сусім, ісьці ня можа. Нел. Чалавек здарожыўся, хай аддыхнець. Ст. 2. издержаться в пути. Нел. 206. Здарожыліся, няма з чым даехаць да двору. Нел. здарожыушыся, прим. прош. вр., в 1, 2 см. Яны здарожыўшыся, здалеку едуць. Ар. здароваць-аю-аеш-ае, несоверш., перех. —приветствовать. Здаровает намесьнік полацкі... пасаднікаў рызкіх. Станп Полацк, 128. здароў!—здравствуй! Здароў табе, мамка, — пасьпеў ён прытуліць яе. Дзьве Душы 18. Отгл. имя сущ. здарованьне-ня, предл.-НЮ, 1. приветствие. 2. привет. Соверш. паздароваць— приветствовать. паздароў Божа!—дословно: дай Бог здравствовать! Нел. 455., да здравствует (здравствуют!) Гсл. Паздароў Божа цябе, што не пакідаеш мяне. Нел. Паздароў, Божа, паноў, што ні коні, ні кароў; цяпер то нам пагуляці, як некага заганяці. Послов. Нсл. зд ар о вісты -тая-тае— креп ко сложенный. Нсл. 206. Здаровісты мужык. Нсл. здаровы-вая-вае—здоровый. Ар. Будзь, ЯК лісічка, здарову. ЧЧ(Б. СтудісДІ-1,1969, стр. 70). Ласкат. ЗДарОВеНЬКІ. У велим. ЗДаравЮсенькі—здоровёхонек, здоровёшенек. Нсл. 206. Казалі хворы, а ён здаравюсенек. Нсл