Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

душагубны 338 дыбаром 5. лёгкий, узкий чёлн. Бяльсл. Я ня сяду ў гэтую душ агубку, у ёй мож на перакуліцца. Барысавічы Клім. (Бяльсл.). душагубны-няя-нае, 1. погибельный для души. Нел. 148. Д уш агубн ую пачынаеш справу. Нел. Душ агубная твая прызвычайка. Нел. 2. злой, разбойнический. Нел. 148. Д уш агубнае біцьцё. Нел. душагубства-вд, предл.-ве, ср.—убийство. Гсл. душаёмца-иь/, м. —ангел смерти. То ест душаемца Езраіл. Кіт. 125аб, 138612. душ асп асёны, -н ая -н ае—душеспасительный. Гсл.; Нел. 148. Д уш асп асён ы я малітвы. Нел. щ ш 4 л щ ъ -а ю с я -а е ш с я -а е ц ц а; повел.-айсяа й м а ся, несоверш.—(давать клятву, говоря "da д у ш ы " С.) божиться, клясться. Нел. 148. Ён душ авЦ Ц а, ш т о НЯ б р а ў. Нел. Отгл. имя сущ. душаньне-ня, предл.-НЮ—божба. Нел. 148; К ел. Н іх т о ду ш а н ъ ню я г о н а м у у ж о ня вера. Асінаўка Выс. (Ксл.). Соверш. задушацца —забожиться. Нел. 733. Соверш. падушацца —побожиться, поклясться. П а д у ш а й с я, ш т о з а у т р а гэ т а й па р о й ты п р ы д з еш да МЯНе. Дзьве Душы, 74. душ кураваць-рую -руеш -руе, несоверш., облает.—шутить. Варел. Ён сядзеў з намі да познае ночы — душ кураваў, сьміяўся. Варел. душкурэнь-рня, предл.-рНЮ, м.— ШуТНИК, пустомеля, шут (перен.) Варел. Д зе гэты душкурэнъ, там i сьмеху поўна. Варел, душна, парен. 1. душевно, усердно, от души. Пек. (Даль). 2. душно. Шел.; Ар.; Бяльсл. СягоднІ душна. Ст. Сядні дуж а душна, мабыць, дож дж будзе. Стары Дзедзін Міласл. (Бяльсл.). душнік-//а7, предлАку, м.—отверстие для прохода воздуха, вентилятор. Шел. У капцу яшчэ т рэба зрабіць душнік. Ст. д ўш н ы -н ая-н ае—душевный. Нел. 149. Душны мой прыяцелъ. Нел. душыць-шу-шыні' ша, несоверш., перех. 1. душить, давить за горло. Шел.; Ар. Схапіў ды давай яго душыць за горла. Ст. Д зе цябе чэрці душацъ? Ідзі у хат у. Ст. 2. притеснять. Нел. 149; Шел.; Нел. 149. Душацъ нас падачкам і розны м і. Нел. Паны душылі даўней лю дзёў то паншчынаю, то адработам. Ст. Соверш. здушыць—насильственно положить конец чему-л.; прекратить что-л. при помощи вооруженной силы; подавить. Ар. задушыць, соверш. а) задушить, удушить, б) (перен.)—удушить, подавить, не дать развиться. прыдушыць, соверш. а) придавить. Я го ў лесе прыдушыла калодаю. Ст. б) притеснить. душыцца, 1. быть убиваему удушением. Соверш. задушыцца— задохнуться(умереть от недостатка воздуха, от дыма, удушливого газа, С.)- мгел. 2. (перен.)— СИЛЬНО К р и ч а т ь, О р а т ь. Шел. Чаго ты душ ыш ея на ўсё горла! Ст. 3. (перен.)— ссориться. Шел. Сядзяцъ у хаце ды душацца цэлы дзенъ. Ст. 4. много работать. Шел. Аж душ ацца лю дзі за гэт аю работ аю — i ўсё ім мала! Ст. дуцік-/кя, предл. и зватАку, м.— название полного ребенка. Дел. 194. "Я кі ты дуцік!" кажуцъ жанкі. Дел. дуць, дую, дуеш, дуе, несоверш., устар. 1. дуть. Дел. 194. Ах ты дуй, ах ты дуй, мая міла, не бядуй. Из нар. песни. Восъ ён, як узя ў сваю карнат ку, ды стаў дуіць — д у іў, д у іў, т ак шт о с ь ц я ў у с ё на шмецьце. Ельн. (Дел.). См. дзЪМУЦЪ. 2. бить. Дел. Соверш. аддуціць. А дд уіў сына палкаю. Дел. 194. Соверш. прЫДуцІЦЬ. Дел. 3. идти. Дел. Д уў ён пехат ою вярсты тры-чатыры. Ельн. (Дел.). дучка -ч к і-ч ц ы, ж.—оловянный или глиняный шарик для игры, состоящей в том, что игроки поочередно бросают шесть шариков в небольшую ямку в земле; бросивший четное число выигрывает. Ксл. Гуляючы ў дучкі, час правёў. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). ДЫ I, союз присоединительный. У потребляется с наречиями "так ", "яшчэ " и без них. Придает присоединенному предложению или члену предложения характер добавляемого известия: да; с наречиями "в добавок", притом", еще" и т.п. (Нішчылі) вуніяцкія кнігі, ды т ак стара н а, ш т о ц япер вун ія ц к а я к н іга ё надзвы чайнай рэдкасъцяй. (Беларус", у Менску, 1924, стр. 115). А ддаў м янезамуж, ды за дударонка. Ц. с. Інькава Пар. (Дел.). 2. ды, частица с отрицанием не", ДЫ не—Да нет. Кажуцъ, ты хочаш купіць зямлю ў пана — ды не, я ня буду купляць: ён дорага хоча. Ды не, ня йдзі, ня т рэба. Васілёўка Хоцім.(Бяльсл.). ды I I, облает, да, частица укрепительная. Употребляется перед словами, служащими для укрепления. Татачка мой да ты родненькі, парадзъ імне ты парадачку. Водзьвінка імгл.(Косіч 240). С уб о т ух н а ня д зел ю х н е га д зіл а, субралася М аланчына ра дзім а. Прыехала сем цётак ды на каравай....прыехала сямёх брат оў ды на каравай....прыехала сем сёст раў ды на каравай....ж оват будзе, прыгож будзе ды наш каравай. Гарэцкі: Нар. Песьні, 14. дыбаром, нареч.— дыбом. Гсл., ершом, стоймя в неравном порядке. Дел. 198. Валасы дыбаром узьняліся. Палуж Краснап. (Бяльсл.). Д ы баром выласы сталі із ст раху — i шапка з галавы, брык! Дел. Ды баром хуст ку надзела. Дел. Д ы баром зачасала валосъсе. Тм. Глядзі ж: я папаўзу каня рэзац ъ, я к пады м ец ц а м ая ш эрсъцъ дыбаром, тады мне скажы. Дел