Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

дула 334 думацца Соверш. удуКрЫЦЬ—вбиТЬ В ГОЛОВу, Ксл. втемяшить. Удукрыў, дык палкай ня вы бІЦ Ь. Луб'ева Аз. (Ксл.). удукрыцца, соверш.—влезть в голову, Ксл. втемяшиться. Дурню як удукрылася ў галаву, што ён майстра. Сукрэмна Сян. (Ксл.). дула, п р е д л.-л е; мн. ч. дулы, с р.—залив реки, соединяющийся с рекой или отделенный от реки наносным песком. Дел. дулілы-лая-лае—гнилой. Дел. 191. дулёць-лее, н есо вер ш.—гнить (в дуле" или как в дуле"С.). Дел. 191. Сенадулее ад дажджу. Дел. Дулее сухая быліна ў пяньцэ. Дел. дулёўка-ўк/-ўі(б*, ж.— дуля 2. Юрсл. Дулёўкі ўрадзілі — па хунту. Юрсл. дуля-лі-лі; мн. ч., р о д.-л ь (-л я ў) 1. груша (дерево, родящее большие груши). Гсл.; Ар.; ПНЗ; Юрсл. У нашым садзе дзьве дулі, а на гумнішчу — ігруша. Ар. Зьмерзла чатыры дулі. Юрсл. 2. плод дерева дулі", Ар.; Шсл.; пнз. большая груша. НК: Очерки, Но. 72; Русінава Сян. (Ксл.) На зіму насушылі дуль. Ст. 3. шишь(кукиш, с.). Ар.; ПНЗ; Шсл.; Ксл.; НК: Очерки, 72. Восъ табе дуля пад нос. Нел. На, табе дулю ў нос! Ст. Падвязі, памей к нам ласку. — Вох, разумны йдзе знашоўся! Маеьи дулю, пане Грыцу! Не з такім, браток, зышоўся! Гарун: Кан. Паўлючонка. 4. кулачный удар В ЛИЦО. НК: Очерки, Но. 72. ДуЛШЯ-НЫ-Не—одна "дуля " в 1-ом и 2-ом зн. НК.: Очерки, Но. 72. КупІў дулІН)', Н Я Х а й сядзіць. Юрсл. Ці хочаш дуліну: цьвердавата, але дужа солодка я. Тм. дулька-лькі-льцы, ум еньш. к дуля 1, 2. Ар.; Шсл.; Нел. Пасадзіў пяць дуляк, можа прымуцца. Юрсл. Што й пад дулькаю, пад ігрушкаю сядзіць галуб із галубкаю. Жукова імгл.(Косіч 60). Падбіраць дулькі. Нел. 148. На, ізьеж дульку. Ст. Нашы дулькі яшчэ цьвярдыя. Ар. Дулечка-К7, уменьш. к дулька". Ар.; Нел. 148. дулуках, (из далоуках). н ареч.—внизу. Тв.Рж. (Даль). Ляжы не вярціся, у дулуках будзеш!—лежи смирно, упадешь. Рж. (Даль). дулукі, (из далоўкі С.), нареч.—ВНИЗ. Ксл. Зваліўся Сяргейка зь печы дулукі й крЫЧЫЦЪ. Селішча Гар. (Ксл). дулъка-лькі-льцы, ж.—очень мелкое волокно, которое сыпется при растрясании льна. Варел. —прыль, мусор. Зьмяці, Ъачушка, дульку й выкінь на сьметнік. Варел. Ср. дула, дул-елы-ець. 2.—см. под дуля. дум I, дума, п редл. думу, зват. думе, м.—думчий. Дел. 192. На пярэймы ІМ сьвяты Полхва; ёніз думамі, збаярамі, із сваімі войстрымі мячамі. Дсл. дум II, дума, п р ед л. и зва т. думе, м. —дюйм Дел. 192. Восьмі дум, дзевяць дум(як мераюць дзервы). Ц.с. Высачэрт Пар. (Дел.). дума-л*ь); м н. ч.-мы-маў, ж. 1. дума, мысль. Ксл.; Нсл. 148; Шсл. I задумала я думу вялікую. Вярхоўе Беш. (Ксл.). Нейкая ЦЯЖкая дума залезла ў галаву. Ст. Думае думу вялікую, паняў радзіну богатую. Из песни, Нсл. У м еньш. думка-мкі-мцы—раздумье, дума. Нсл. 148. На думках сядзіць. Нсл. Думка думку паганяе. Тм. I ў думцы ў мяне ня было гэтага. Тм. Першы(перш) было гэтае ў думках. НК: Пособ. Ш.Л а с к а т. думухна-ны-не—думушка. Задумала думуХ Н у. Горц.(Кот. 208). 2. дума—дума(орган управления, С.)МГсл.; Ар.; Нсл. 148, совет ГОрОДСКОЙ ИЛИ общественный. Нсл. 148. меецкая дума—городская дума. Нсл. 148. гаспадарствавая дума—государственная дума. Дума пастанавіла. Север.(Раст.: Севере к. 156). думар-яр*7, предл.-ару, з в а т.-a p y; мн. ч.-рыроў-ром, м н. ч., предл.-О Х, м. (и р о н. С.) —непонятливый, (Бяльсл.) несообразительный. Ай, які ж ты думар, ніяк у галаву НЯ возьмет. Хведараўка Краснап. (Бяльсл..). Ср. дум I. думаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, н есо верш. 1. думать, (Шсл.) полагать, считать, предполагать. Ар. Яшчэ нешта ён думае. Ст. П рич. думаны-ная-нае (или: думан-анаана)—думай. Щ думана ж гэта, каб аб Покровах пашоў СЬНег. Дел. 191. С оверш. здумаць што—выдумать, придумать, изобрести. Варел. Ня дурань здумаў прыказку. Варел. С оверш. падумаць—подумать. А яна пагледзела на яго збоку й надумала, што ён адылі прыгожы, а потым адвярнулася й памысьлілаі "Ты разумны цяпер разважаць, а йдзе ты сам быў у пер ад, вайсковы Белорус". Дзьве Душы, 177. С оверш. уЗДумаЦЬ на КЭГО или с п р и б а в л е н н ы м пр е д л о ж е н и е м до п о л н е н и я, 1. вспомнить. Шсл. Седзячы ў месцкім садку на лавачцы, Абдзіраловіч уздумаў на Ipy. Дзьве Душы, 178. Ніяк ня ўздумаць, дзе гэта было. Ст. 2. вздумать(неожиданно задумать, пожелать что-л. сделать). 2. предеваться раздумью. 3. (праз каго-што)—думать, заботиться, беспокоиться. выдумаць, с о в е р ш., п е р е х.—ВЫДумаТЬ, изобрести, (Шсл.) создать воображением; измыслить то, чего не было. В ы дум алі н овую маш ыну. Ст. Н есоверш. ВЫДуМЛЯЦЬяю -яеш -яе; повел.-яй-яйма— выдумывать (измышлять, С.) Гсл.; Ар. П яялі песьні, кат оры я самы ж i вы дум лялі. ЗСД. 63. Восъ ён б а й к і вы д ум л я е, я к зл а д зе я ў м оцна б 'юцъ. С. Музыка, 80. думацца-аецца, б е з л и ч., н е с о в е р ш.—думаться. Ар.; Шсл. Усяляк думаецца чалавеку. Ст. думыща-аюся-аешся, н есоверш. — думацъ. А ты як думается, так яно й будзе. Ст