даўзрослы 313 даўніць даўзрослы-ляя-ляе—не совсем возрастный, не достигший полного возраста. Нел. 136. Даўзрослы ў сё яшчэ ня дуж. Нел. даўжо, даужо ж.—ну да. Шел. Даўжо ж, хіба, i ты паедзеш з імною. Ст. дяужэнны-ная-нае, 1. очень длинный. Даўжэнны пусьціла канец. Нел. 136. 2. очень долгий. Нел. 136. Які цяпер даўжэнны дзет! Нел. даужэр-/?б*-/?ы, ж. — даўжыня. Шел. Ого гэтакую даўжэр прайці! Ст. даўжэразны-няя-няе—весьма длинный. Шел. Узяў даўжэразны кій ды як дасьць! Ст. даўжэць-эю-эеш-эе; повел.-эй-эйма, несоверш. 1. становиться длиннее. Нел. 136. Аборка даўжэе. Нел. 2. становиться дольше. Ар. Дзень увясну даўжэе. Нел. С оверш. падаўжэць, 1. стать длиннее. Нел. 136; Ар. Аборка падаўжэла. 2. стать дольше. Нел. 136; Ар. Ноч узімку падаўжэла. Ар. даўжбіт-і/гш, п р е д л.- І т ў, з в а т А ц е; мн. ч т ы - т о у - т о м, мн. ч., п р е д л. - т о х, м.—должник, дебитор. Смал. ліст каля 1240 г.(Шахматов: Курс, 69); Дз. даўжбіткн-ткі-тцы, ж.—должница, даўжыня-ш-нг, ж. 1. долгота. Гсл.; Ар. 2. длина. Ар.; ПНЗ; Шел. даўжЫЦЬ-Жр, доўжыш-жа, н есо в ер ш., перех. 1. удлинять, увеличивать длину чего. Нел. 136. I не даўжы i не караці кажуха, а зрабі подле меркі. Нел. Можна яе караціць i даўжыць. зсд. 120. См. доўжыць. С оверш. падаўжыць—удлинить. Нел. 136. Падоўжыш кажух, дык i ня стане аўчынаў. Нел. 2. длить. Нел. 136. Даўжы Бог век твой. Нел. Соверш. прадаўжыць—продлить. Нел. 136. Прадаўжы, Божа, табе яшчэ веку. H c j i.w даўжэньне-ня, предл.-Н Ю, дейст вие по глаг. даўжыць 1, 2., даўжыцца. 1. удлинение, удлинение. 2. продолжение. Нел. 136. Адклалі толькі на даўжэньне часу. Нел. За даўжэньням часу шмат страцілі. Нел. даўжыцца-лсуся, доўжышся—длиться. Нел. 136. Няхай век твой доўжыцца да праўнукаў. Нел. С о в ер ш. прадаўж ы цца —продлиться. Нел. 522. Век твой прадоўжыўся, i праўнукаў дажыў ты. Нел. С оверш. здоўжыцца, каму—показаться долгим. Ар. Здоўж ылася нам гэта падарожжа. Ар. д аўка, н а р еч.—терпко. Нел.; Гсл. Даўка есьці нясъпелыя ігрушы. Нел. даўкасьць-tp, ж.—терпкость, (Гсл.) вяжущее вещество чего-л. глотаемого. Нел. 126. Даўкасьць яблыка. Нел. даўкі-кая-кае, 1. терпкий(на вкус). Гсл.; Нел. 126. Даўкі яблык. Нел. Дулькі даўкі. Гсл. 2. (о вони). Хаваецца ў шэрых стаўпох даўкага (ад піпкі) дыму. Лынькоў: Воўчы лог.(Калосьсе, 1935 г., Но. 2, стр. 96). Ён хапіў паветра — яно было даўкае, настое'нае СМОЛОЮ. Адамчык: Арж. колас. Казыча ў горле даўкі пыл. Лойка: Л. песьня. 3. (перен.)— о тя г о с т н о м, м р а ч н о м на с т р о е н и и; о тя ж е л о м, н е п р и я т н ом с о с т о я н и и, в к о т о р о м на х о д и т с я к т о - л. Асела на сэрцу нешта цяжкое, даўкае. ЗСД. 90. Гатова была парвацъ цяжкі пласт даўкага страху. Тм. 167. даўмяв-ацца-яюся-яешся, несоверш.— д о д у м ы в а т ь с я. Юрсл. Ужо не маленькі, пара самому да ўсёга даўмявацца. Юрсл. Соверш. даўмецца, (Варел.), даўмІЦЦа,(Юрсл.; Дел.; Гсл.)— д о г а д а т ь с я, (Гсл.; Дел.; Варел.) ДОДум а т ь с я, Юрсл. с о о б р а з и т ь. Нічога не даўмелася тады Ганутка. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Мы даўміліся, што рабіць надабе. Дел. Даўміўся такою сьцюжаю без паліта выпраўляцца. Юрсл. Я доўга ня мог даўмецца, чаго гэты чалавек ад мяне хоча. Варел. С оверш. здаўмецца— с о о б р а з и т ь. Шсл. Як жа гэта я раней не здаумелася так зрабіць? Ст. Ягапа здаўмелася, што гэты негаваркі чалавек вельмі голодны, i што яму трэба даць есьці. Дудзіцкі(Бацькаўшчына, Но. 376-377). Гледзячы на яе, Лявон не адразу здаўмеўся, што гэта варушыцца ягоная Ж О Н К а. Дудзіцкі(Бацьк.", Но. 1-2, 437-438). даўм-ецца-/цця,—см. под даўмявацца. даўна, н а р еч.— д а в н о. Восъ толькі мы яшчэ маучым, хоцъ дауна пабойні МУЛЯЮЦЬ. Танк (Калосьсе, Но. 3-20, стр. 133). Дауна, надта дауна...езьдзіў Ярыла. Я.Гкі: Казю, Но. 2, стр. 7. Збудзе ў душы абраз дауна пражытага часу. Дзьве Душы, юз. Ср. ст. даўней, Гсл., даўнёй, Шсл. Даўнёй — дурней. П ослов. Ст. П рев. ст. найдаўней(-ёй). даўнамінулы, -лая-лае—д а в н о п р о ш е д ш и й. Гсл. даўнамінулы час, грам.— д а в н о п р о ш е д ш е е в р е м я. даўнасьць-ц/, ж.—д а в н о с т ь. Шсл.; Ар. На зямлю ўжо зайшла даўнасьць. Ст. даўнёйш ы -ш яя-ш яе— ( д а в н и й), д а в н и ш н и й. Шсл.; Ар. Ён мае даўнейшыя грошы. Ст. Яшчэ даўнейшы хлеб ямо. Ст. д а ў н ё ц ц а - ў цд несоверш.— п р о д о л ж а т ь с я до л г о е в р е м я. Нел. 126. Доўг твой даўнеецца, задаўнеўся. Нел. Соверш. задаўнёцца, задаўніцца— п р о д о л ж и т ь с я. Нел. 126. д аўнін а, (Гсл.; Нел.), даўніна, (Нел.; Ксл.; Ар.)— с т а р и н а. Гсл.; Нел. 126; Ар.; Ксл.; МГсл. У даўніну ня так было. Нел. Даўніну ўспамянуў. Нел. * Д а ў н ІЦ Ь - НЮ- НІ Ш- Не, несоверш., п ер ех.— з а т я г и в а т ь на до л г о е в р е м я ( с р о к, Ксл.). Нел. 126; Ксл.; Гсл. Ня добра даўніць доўг. Нел. Што гэта ты даўніш ізпадачкамі?Хоты Сян. (Ксл.). С о в е р ш. з а д а ў н і ц ь - н ю - ш ш не—з а т я н у ть н а до л г о. Нел. 166. П рич. з а д а ў н е н ы — з а т я н у т ы й, с у щ е с т в у ю щ и й д о л г о е в р е м я. Нел. 166. Задаўнены доўг. Нел. М н о г о к р а т. з а д а ў н я й ь - я ю - я е ш - я в
Дадатковыя словы
даўнамінўлы, даўнінў, настоенае, іцця, іігш
4 👁