хатрасьце 265 захаваць Ты хатніх грошы ня траць на свае патрэбы. Варсл. хатняя вайна—междоусобие. Акін. 193. хатраСЬЦе-ІўЯ, собир., cp.— лохмотья. Дел. 956. Павыкінула свае хатрасьце із сутніка. Дсл. хатул ь-ул я, предл.-лю, зват. х а т ў л ю; мн. ч л і - л ё ў - л ё м, м н. ч., п р ед л.-л ёх, м. Ксл. 1. котомка(дорожная сума, носимая за плечами, С.) МГсл.; Смл.(Даль 559); БГсл., котомка, дорожный у пешехода мешок с поклажею, носимый за плечами, НК: Сбяги, Но. 14. сумка у странников, Дел. 956. руксак, увеличенная " т а р б е ш к а " с закрытым устьем, носимая на спине при ПОМОЧИ ремней. ПОЯСОВ, тесем. НК:Очерки, 135. С х а п і ў х а т ў ль — д ы й б ы ў п а т у ль — говорится про поспешный уход. Нк: Сбяги, Но. 14. Б о г а т о м у н я т а к ш к а д а к а р а б л я, я к б е д н а м у х а т у л я. П р а д а ў Х а т ў лЬ рЫ ЗЪЗЯ. Чараўкі Сян. (Ксл.). І ш л і д з ь в е Ж а н к І 3 х а т у л я м і. Варел. У м ены и. хатул ёк. Смл. (Оп.); Міт. 2. ранец. Плены цісьне цяжкі жаўнерскі хату ЛЬ. Акула, 144. 3. неповоротливый, Нел. 676. мешок(о неуклюжем, нерасторопном человеке). хаТЫЛЬ-Ь/ЯЯ, предл.-ЫЛЮ, зват.-ылю; м н. ч лі-лёў-лём, м н. ч., предл.-лёх, м. 1. нищенская сума, Нел. 682. заплечный, Юрсл. мешок, нищенская сума, Гел.сума вообще. Схапіў хатыль на бярэма й нанёс. Гсл. Ня плач, бо старая ў хатыль возьме. Нел. Настольнік гэты(з нагоняю) захавай. Нам будзе памяткой няхай. Што нашы прашчуры былi гаспадарамі Беларуси а мы..... пустой кішэняй трусім, надзелі з г о р а хатылі. Крушына: Творы, 154. Хатылі за ПЛечы — І ПОШЛІ. Юрсл. 2. ран ец. Хатыль i амуніца да нуднага болю гнялі яго. Гарэцкі: Песьні, 86. У м ены и. хаты лёк-лькя, предл.-льку, зват. хатыльку; м н. ч., дат.-КОМ, м н. ч., предл.-КОХ— СуМОЧКа, м еш ёч ек, н оси м ы й за п л ечам и. Нел. 682. Вазьмі хатылёк за плечы ды йдзі з Богам. Нел. 3. (п е р е н.)— н е п о в о р о т л и в ы й, П узан. Нел. 682. Шмат трэба, каб накарміць такого хатыля. Нел. х а ты л ё к,—с.и. под хатыль 1,2. хаванЬНе-НЛ, предл.-НЮ, отгл. и м я сущ. 1. п о г р е б е н и е. Нел. 681. Перад хаваньням мэйіта(нябожчыка, араб.) куран пеў таму мэйіту. Кіт. 51,4. Пан быў сам пры хаваньню майго бацькі. Нел. 2. прятание, скрывание. Нел. 680; Ар.; Дсл. 962. Хаваньне адзежы ад нёпрыяцеляў. Нел. Хаваньне хусьця да скрыні. Нел. Якое твоё хаваньне: пахавау ігрушкі, а нехта знашоў ды паеў. Ст. хав£ць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, н есо вер ш., n e p e x. 1. прятать. Ар.; ПНЗ; Варел.; Растсл.; Шел.; Ксл.; Нел. 681; Вят., Воет., Пек., Кал. (Даль); Дсл. Х авай цукеркі ад дзяцей. Ар. Вось гэту рэч трэба хавацъ. Каверзіна Меж. (Ксл.) 2. помещать, класть куда-л. для сохранности, предохранения от чего-л., прятать. Варсл. На зіму бульбу хаваем у ямы. Варсл. Хаваць масла да істопкі. Сала хаваем v кубле. Суконнае адзецьце хавалі ў кухру i пасыпалі нафталінаю ад молі,—убирать, помещать на должное место. Ён часта глядзеў на гадзіньнік i хаваў яго да кішані. 3. хранить, содержать в целости, сохранности, не давать чему-л. пропасть. Ар.; Вял.; Воет., Пск., Кал. (Даль). Няма куды дабра хаваць.—сохранять(в сердце, душе, памяти). Ваш сэлават(малітву на чэсьць прарокі, араб.) да ласкі сваей прыйму i да суднага дня хаваць буду. Кіт. 3368. 4. хоронить, погребать. Ар.; Шсл.; Варсл.; Ксл.; Нел. 681; Вят., Воет., Пск., Кал.(Даль 571); Дсл. 962. Поп некага хавае. Дел. Такіх людзей межы мусульманськіх магіл не хаваюць. Кіт. 4067. Няма чым хаваць, пахаваць бацьку. Нел. Нябожчыка павёзьлі хаваць на могілкі. Навасёлкі Сян.(Ксл.). Суседа свайго хаваю. Пост. Ужо павёзьлі хаваць Вінцэся. Ст. С оверш. нахаваць—напрятать, (Нел.) скопить. Дел. 472. Не табе я нахаваў грошы, калі йнахаваў. Нел. П рич. нахаваны —напрятанный. Нел. У яе шмат нахавана арэхау. Нел. С оверш. пахаваць, 1. погрести, похоронить. Гсл.; Ар.; Шсл.; НК: Дудар, Но. 2; НК: Очерки, 282. Там, паўшы, пахавалі. Кіт. 18613. Дзяцё тагож дня й пахавалі, як памерла. Ст. Палажылі малойчыка на лаўцы, пахавалі На траўцы. Из песни, Нел. 681. О т гл. и м я сущ. пахаванЬНе-НЯ, предл.-Н Ю, м н. ч.-ні-няў—погребение. МГсл. Калі перад пахаваньням.... намаз(араб, малітва) ня будзе, то такі мусульмант мае магільную муку. Ют 4765. Пры пахаваньню мэйітаўараб., нябожчыка) няхай Бога просяць, із курану аеты (араб., вешчы) няхай пяюць. Ют. 51а14. 2. (в зна ч. м н о г о к р а т н о м)— попрятать. Гсл.; Ар.; Шсл. Усё пахавалі, нійдзе нічога й ня відаць. Ст. заховаваць, заховую-уеш-уе; п о в е л.- у й уйма, несоверш. к захаваць 1, 2, 4. Соверш. захаваць, 1. сохранить. Гсл.; Нел. 191. Захаваць парадак. Нел. Захаваць грош на чорны дзенъ,—не нарушить, не изменить, оставить в прежнем, неизменном виде; сохранить. Захаваць родную мову,—удержать, не утратить, не лишиться чего-л.; сохранить. Захаваў здольнасьць да працы. Захаваць аднавагу. Захаваць аднавагу. Захаваць здароўе. 2. уберечь от порчи, ущерба, уничтожения; сохранить. Вят., Воет., Пск.(Даль 1645). Захаваць далікатныя яблыны ад морозу, —уберечь от осквернения. Хто вушы ад харамнага слуханьня захаваў i посьнікаў, Пан Бог спасеньне дасьць. Ют. 24614. —спасти, избавить от опасности, гибели
Дадатковыя словы
собйр, хатрасьце-і^я, ьіяя
4 👁