чыгун 1293 чышць прычувацца-яеддя—слышаться. Нсл. 517. Голас ягоны імне прычуваецца, прычуўся. Нсл. Глухому ўсё прычуваецца. Тм. Соверш. прычуцца-тда—послышаться. Нсл. 517. Імне прычулася гэта. Нсл. чыгун-ну, м. 1. чугун. Ap. 2. род. пад.-на—чугунный КОТвЛ. НК: Очерки, 77; Горадна Стол.(Полесье, 183). Волава Кладуць у чыгун i паляць на прыпеку ў печы. Горадна Стол.(Полесье). Зьеў чыгун парасяЧага булёну. Заставін(Бацьк., Но. 435-436). Уменьш. чыгунок-«ка. Гэта быў чыгунок кадзе Зваранае бульбы. Кулакоўскі: Дабраселцы. Паставіла на стол чыгун із бульбаю. Капыловіч: Хлеб(Беларус", Но. 157). Жанкі мітусіліся каля із із скварадамі ŭ чыгункамі, варачы ŭ смажачы. Цялеш: Ярылаў агонь. Уменьш. ЧЫгунчЫК-КЯ, предл.ку. НК: Очерки, 78. чыгунка-нкі-нцы, ж.—железная дорога. Ксл.; Ар. У нас ніколі ня бачылі чыгункі. Вярхоўе Беш. (Ксл.). 3 Багушоўкі да Віцебска йдзе чыгунка. Гарывецк Сян. (Ксл.). Чыгунка, як бы ўбегла да тунэлі. Рунь, 52. чыгунны-ная-нае—чугунный. Ap. чый, чыя, чыё(чыё); мн. ч. чые, чыіх, местойм.—чей. МГсл.; Ар.; Гсл. Чыйго ты народу? Кіт. 37613. Пад лістотаю шумліeaŭ чыясь заснула маладосьць. E. Лось: Дома. чыйся, чыйсь, чы-гось—чей-то. Севершч. (Раст.: Северск. 100). чыкаць-ас, несоверш.—тикать(о часах). Гсл. Гадзіньнік чыкае. Отел, имя сущ. чыканьне-ня, предл.-ню—тикание, чыкільгаць, -аю-аеш-ае—итти(ковылять, С.) хромая. Шел. Антон чыкільгае да нас. Ст. Соверш. зачыкільгаць—заковылять. Шел. Як зачыкільгаў, толькі й бачылі яго. Ст. чыкрыжыць-жу-жыш-жа, перех. 1. точить свойственно мышам, Нсл. 699. точить, как мыши. Гсл. Мыты так i чыкрыжаць жыта. Нсл. 2. часто(тонко, С.) резать и есть(последнее не обязательно, С.) Нсл., мелко изрезывать. Гсл. Дзеці чыкрыжаць хлеб. Нсл. адчыкрыжыць, 1. высечь. Дел. Адчыкрыжвлі розкамі. Дел. 2. отсечь что-л., отрезать, Дел. отъесть, режа и кроша. Нсл. 384. Паглядзі, мама, колькі дзеці адчыкрыжылі хлеба. Нсл. 3. отстричь. Дел. Адчыкрыж нажніцамі. Дел. Соверш. начыкрьіжыць—нарезать тонко, накрошить. Нсл. 325. Начыкрыжылі дзеці хлеба. Нсл. Прич. начыкрыжаны—(нарезанный тонко, С.), накрошенный. Нсл. Ня годзіцца зьмяшаць пад стол начыкрыжанага хлеба. Нсл. ачыкрыжаваць-жую-жуеш-жуе, несоверш. 1. обрезывать, обстригать(близко к телу, Нсл.), ДО гола, Дел.; Нсл. 387.1 давай ён сакалу крылы ачыкрыжаваць. Дел. 2. кругом обгрызать. Нсл. 387. Соверш. ачы крьіж ы ць' 1. обрезать, остричь волосы близко к телу. Нсл. 387. Наштоты мне яго так ачыкрыжыў, як маскалёнка? Нсл. 2. кругом огрызть. Нсл. 387. Мышы ачыкрыжылі букатку хлеба. Нсл. Прич. ачыкрыжаны, 1. кругом обстриженными особенно, Нсл.) близко к телу. Нсл. 387. Ачыкрыжаная галава. Нсл. 2. кругом обгрызенный, пачыкрыжыць, соверш. к чыкрыжыць 1, 2. Мышы пачыкрыжылі салому. Нсл. ШЧЬИфЫЖЫЦЬ, соверш. к ЧЫКрЫЖЫЦЬ, 1, 2, 1. (совершенно, С.) источить, свойственно мышам. Нсл. 699. 2. порезать на мелкие куски все количество чего-л. Дзеці чыкрыжаць хлеб, паў букаткі шчыкрыжылі. Нсл. ЧЫМСЯ, союз,—нежели, Гсл. чем. Раст.: Северск., 134. Чымсярабіць за такія грошы, дык валей на печы пралежаць. Раст.: Северск., 134. Чымся толькі ўзяць, дык валей дарма аддаць. Гарывецк Сян. (Ксл.). Выразьлівей, чымся ўперад. ЗС Д 238.//ялш чым хваліцца, калі забілі болей нявінных. Дзьве Душы. Ды няхай валей яна па маладчанках ідзець, а ня чымся тое! НК: Сбяги, 9. Бязбожнік ты! табе, значыцца, сьвятшы птушыны віск, чымся набожныя песьні, чымся Божае слова, што татулька чытае? Рэч.(Пет. II, 265). Справа разыгралася баржджэй, чымся можна было чакаць. Заставін(Бацьк., Но. 435-436). Канвой падганяе тых, што астаюцца, змушаючы іх бегчы, што куды болъш вычэрпуе чалавека, чымся калі ён ідзець увесь час аднолькавым тэмпам. Караньдзей(Бацьк., Но. 437-438). ПадвЯЗІ, памай К нам ласку, чымся лаяць папаганску. Гарун: Кан. Паўлючонка. Прыхадней табе молодому ўступіць імне, чымсі, каб я стары ў ступіў табе. Нсл. 51б( под прыхадней). чыноўкі-овяк—планки, дощечки, которыми перекладывается основа в ткацком станке. Макеенкі Аз. (Ксл.). Ср. U b l H O V K i. чынарка, -ркі-рцы, ж.—бекеша, вид пальто. Ксл. Куды яму да мужыкоў, калі ён ЧЫНарку Надзеў. Машчоны Сян. (Ксл.). ЧЫНІЦЬ-ню-ніш-не, несоверш., перех. 1. делать(творить, С.) Нсл. 699, производить, совершать. Ня чыні таго другім, што табе ня люба. Послов. Нсл. Што я маю чыніць із табою? Нсл. 2. заключать(мир, союз), чыніць ласку,—см. под ласка. чыніць павагу,—см. под павага. чыніць дастамэнт,—см. под дастамэнт. чыніць няславу,—см. под няслава. чыніць аброкі,—см. под аброк. чыніць паважнасьць,—см. под паважнасьць. чыніць сьпевы—петь. Чыняць сьпевы на кантычках. НК: Старцы
Дадатковыя словы
прычўцца-тда—послышаться, чыгўн, чыгўн-н, чыгўнны-ная-нае—чугунный, чыгўнчык-кя, ііялш
7 👁