Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

чупчыньнік 1291 чуць чуПЧЫНЬНІК-ІКА, предл.-ку, зват. чуП Ч Ы Н Ьн іч а, м.—шиповник, куст дикой розы. Ар. чуфъгщъ-аюся-аешся, несоверш., перех. —чуждаться. Ар.; Нел. 702; Вят., Воет. (Даль); мгел. Ніхто сваіх дзяцей ня чураецца, а ты чураешея. Нел. Гэта ня сын, калі ён чураўся бацькоў сваіх. Ст. Ня чурайся М ЯН е старой. Навікі ВІЦ. (Ксл.). Соверш. адчурацца (пнз), 1. отречься. Нел. 702; Растсл. I свайго добрага адчураўся. Нел. А цяпера i дзеці прыдбалі, i ад дзяцей ты адчураўся. Смол. у. (Дел.). 2. ад каго—отстать. Нел. 384. Адчурайся ты ад ix таварыства. Нел. Адчурайся ты ад яе; ці табе другой ня будзе? Нел. Соверш. ачурацца, 1.—отречься. Ксл.; Шел. Ачураўся й бацькі й маткі. Ст. Ачураешся ты й сваіх, як дам. Ст. Усяго гэтага ачураўся. Яноўшчына Беш. (Ксл.). 2. сторониться, избегать кого, пачурацца—отречься многим или от многих, Ар. отречься. Ксл. Усе яго п а ч у р а л І С Я. Шарыпіна Беш. (Ксл.). чуроллкя-лкі-лцы, ж.—толстая палка. Ксл. Ч у р б а л к а ю мяне ў д ы р ы ў. Гарадок (Ксл.). чураць-аю-аеш-ае, несоверш.—кричать чур!". Нел. 702. Соверш. зачураць—крикнуть чур!". Нел. 702. Ня чурай! я знашоў i ўперад за цябе зачураў. Нел. чуркл-ркі-рцы, ж.—что-л. ставшее неприкосновенным, будучи зачуравана". Мая дзірка чурка. Ар. чушка-ш/d, чушцы, ж.—столбик, знак при разделе земли. Ксл. Пастаў там чушку. Казяны Cip. (Ксл.). чушня-ні-ні, ж.—вязанный лапоть из НИТОК. Ксл. Надабе абуць чушні. Лапы Беш. (Ксл.). чута—слышно(слышено? С.) Ксл. Чута тутацька. Лалыкі Аз. (Ксл.). чутасьць-щ, ж. 1.—слышимость. Моцы мецъ ня будзе: чутасьціў вушах, ясносьці ў вочах ня будзе. Ют. 6564. 2. слух. чуткь-ткі-тцы, ж.—слух, молва. Ксл.; Шсл.; мгсл. Дрэнная чутка йдзець пра нас. Доўжа Куз. (Ксл.). Я ня ведаю, як яно, але на с яле была такая чутка. Ст. Дзед пачаў павядацъ пра справу з лукой, пра дзіўную, нечаканую чутку. ЗСД 14. чутка, нареч.— СЛЫШНО. Растсл. чуткі, (Ар.), чуткі, (Нел.), 1. имеющий тонкий слух, Нел. 703. (быстро и легко воспринимающий что-л. обоянием, слухом, С.), чуткий. Шсл.; Ар. Наш Рабчык чуткі: здалеку пачуе, дзе хто йдзе. Слопішча Шацк. (Шсл.). Ты чутак, калі кажуцъ: на; а калі кажуцы дай, дык ня чуеш. Дый ты ня чутшы за мяне: ня вось daci, калі просяць. Нел. 2. очень восприимчивый к различным впечатлениям, чуткий. чутны-ная-нае—слышный, Ксл. слышный, громкий. Нел. 703. Чутны яе праклёны. Чарнагосыц Беш. (Ксл.). Чутны ВОЛОС. Нел. Чутным голосам плакала. Нел. Чутнаю кляцьбою кляла. Нел. Чуцён го лас Печкаў. Кулакоўс кі: Дабраселцы. чутна, нареч. 1. СЛЫШНО, Ксл. громко, слышно, Гсл. громко, В ГОЛОС. Нел. 703. К р ы ч ы ч у т н а. Нел. Я ч у т н а с к а з а ў. Нел. Н і ч о г а н я ч у т н а б ы л о. ЗСД 289. А ш т о Н О в а г а чу т н о? Пушкары Сян. (Ксл.). 2. в зн. без лиц. глагола— СЛЫШНО. Нел. 703. Што чутна пра ЗЯМЛЮ? Растсл.: Северск., 156. Чутна было, што грошы знашоў ты. Нел. чуваЦЬ, нареч.— СЛЫШНО. Ар.; Ксл.; Шсл.; Гсл. Якія навіны ў вас чувацъ? Ст. Щ чуваць у вас пра войну? Шарыпіна Беш. (Ксл.). Шчога ня чуваць. Гсл. Доброе чуваць далёка, а благое Я Ш Ч Э далей. Послов. Нел. 701. чуваць,—см. под чуць. чуцщь, ч у чу, ч ў ц іш, ч ў ц е; повел, ч у ц і, Ч у Ц ІМ а, несоверш., перех. — ПРИВОДИТЬ В чувство. Ср. ачуціць. Соверш. ачуцГць-чрціш-це; повел.-ці-ціма, каго-што—привести в чувство после омертвения. Нел. 388. I туды i сюды торгаючы яго, не ачуцілі. Нел. 637( под торгаць 2). Вялікае спасеньне ад Бога будзе, калі ачуціце. Нел. Прич. ачучаны—приведенный в чувство. Нел. 388. Ледзь ачучанага прынесьлі двору. Нел. Многократ. ачучаць-аю-аеш-ае; повел.-айайма, каго-што—приводить в чувство, (Дел.) после омертвения. Нел. 388. Ачучайце яго баржджэй. Нел. Ачучайце п 'янога! Дел. ачуціцца, ачучуся, ачуцішся—прийти в себя, Янк. I получить признаки жизни после омертвения. Нел. 388. Устала з пасьцелі й не магу ачуціцца. Янк. I. Радкі тапелЬНІК ачуціцца. Нел. Несоверш. ачучаццл-аеюся-аешся—получать признаки жизни после омертвения, Нел. 388. приходить в сознание после обморока. Дел. Тапельнік ачучаецца. Нел. Хворы ачучаецца. Дел. чуць, нареч.—слышно. Ксл. Чуць, за лесам ПЯЮЦЬ. Капланы Сян. (Ксл.). Ды Ц Ыт ты, НЯ чуць нічога, не гамані. Смл. (Даль). Ну й лапацяць коні: аж'тут чуць! (Шсл. под лапацець). чуць, чую, чуеш, чуе; повел, чуй, чуйма, несоверш., перех. 1. слышать. Нел. 703; Гсл.; Ар.; ПНЗ; Шсл.; Ксл. Ён усё чуе. Ют 7а4. Уммэр сьвяты казаў, ад пророка чуў: посьнік завешан будзе. Тм. 18а12. Ці чуеш, ці чуў ты, што людзі кажуць? Нел. Ты таго ня чуеш, што не па табе. Нел. Пад ім конік брое, капыцікам зямлю крое, вышамі войну чуе. Из свад. песни. Ці чулі вы, што гэта ён брэша на мяне? Ст. Я чуў пра яго. Альтова Віц. (Ксл.). Чуеш, наша карова равець у лесе. Бараўцы Куз. (Ксл.). Соверш. зачуць—услышать о чем. Як зачуў, пачуў большы сыночак. Зачулі мы, што коні