чалядня 1279 учашцца чалядня-ні-ні, ж.—помещение для слуг. Ст. акты, чаляднік,—см. под чэлядзъ. ч&лы-лая-лае—буланый. Гсл. чамалуда-дь/, общ.— болтун. Сакуны. чамярыца-ць/ць/, ж.—ядовитая лилия, раст. Veratrum album L.— употребляется против желудочной болезни чэмара". Ксл.—чемерица. Па нашых узьмежках расьцецъ чамярыца. Бедліца Сян. (Ксл.). Душу труе чамярыца. Крушына: Лебедзь, 27. чамяшыцца-шуся, чамёшышся, несоверш. —чесать свое тело, чесаться. Ар. Што ты ўсё чамешышся? Ар. чаму,— д а т. п а д е ж в о п р о с, м е с т о и м е н и я што"\ у п о т р е б л я е т с я п р и в о п р о с е п р и ч и н ы: п о ч е м у, МГсл.; Ар. о т ч е г о. МГсл.; Ар. Чаму вы ия йдзіце? Чаму ты ня скажаш яму? Чаму цябе матка малога не задавіла! и т.п. Т о ж е в д р у г их б е л о р у с с к и х го в о р а х. Растсл.: Северск. 129. Лугавая зязюлечка, лугам ляціш — чаму ня кукуеш? пнз. 46. чаму ж не, 1. почему же нет. Чаму ж м не ня пецъ, калі ў маёй хатаньцы пара да к ідзець? Из песни. Ср. чаму не. 2. п о ч е м у ж е нет. Можна імне пайсьці на заняткі? — Чаму ж не? Вы ня звольненыя! Вы такі ж у нас студэнт, як i ўсе іншыя! В м е с т о не" м о ж ет б ы ть "а '\ п о с т а в л е н н о е в н а ч а л е, и м е ю щ е е зн. "д а ", " п о ч е м у не т ". А скуль дзеўка? А з Чавус. Хочаш замуж? — А чаму ж? чаму не— е щ е б ы. імсьц.; Ар. Ён люОе бліны зь верашчакаю. — Чаму не! хто іх ня любе. Ар. чамусь. Гсл., чамусьці, 1. п о ч е м у то. Гсл. А сьнег быў чамусьці салоны — ад поту й СЬЛёз. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Кажуцъ людзі: настала ўжо лета, ды чамусьці яго НЯ відаць. Салавей: Сіла, 76. Чамусьці доўга глядзеў на кончык штыха. Люціч(Бацькаўшчына", Но. 31-32, 1953, стр. 7). / чамусьці косьці ня ськіголяць. Кавыль: Ростань, 9. Думаў чамусьці аб тым. ЗСД 181. Чамусьці ўпадабалі гэты прысадНІкупарк) людзі. Васілёнак(Полымя", 1967 г.. Но. 12, стр. 192). 2. з а ч е м -т о, с к а к о й -т о це л ь ю, д л я че г о т о. Гсл. Яна чамусьці прымушае Лясьніцкага недаверліва настарожавацца. ЗСД 181. чап-па, предл. и зват.-пе, м.— ч е п е ц, ч еп ч и к. НК: Очерки, 121. чапаць-аю-аеш-ае, звукоподр.—у д а р я т ь, п р о и з в о д я зв у к, п о д о б н ы й п р о и з в о д и м о м у ча с о в ы м ма я т н и к о м. Нел. Гадзіньнік нешта пера стаў чапаць. Нел. Однкр. чапнуць. Нел. Гадзіньнік разы тры чапнуў. Нел. Соверш. рашчапаць, кагошто—р а с ш а т а т ь, т р о н у ть с п о с т о я н н о г о ме с т а. Нел. 553. Складаны мои ножык памагала рашчапаць. Нел. чапаць-аю-аеш-ае, несоверш., перех. 1. трогать(задевать кого, что-л., беспокоить, тревожить, обижать, С.) Ксл.; Косіч 248; Растсл.; ПНЗ; Шсл., задевать, Трогать. Гсл.; Ар. Надабе табе дужа яго чапаць! Навікі віц. (Ксл.). Не чапайце мяне! Гарадок (Ксл). Няма чаго лезьці да мяне, цябе ніхто не чапае! Ст. Андрэй болей яго не чапаў. ЗСД. 49. Не чапай, няхай яго сарочка не чапае. Кулакоўскі: Дабраселцы. Хто сумленъне мае, той чужога не чапае. Послов. Рапан. 215. 2. о коровае: месить. Дабраслаў, ацецмаці, свайму дзяцяці каравай чапаці. — Няхай Бог дабраславе! Расуха Імгл. зачапаць, несоверш. 1. зацеплять. Нел. 192. Не зачапай тут калыбкі, зачапі ў бакоуцы, там ёсьць другая зачэпка. Нсл. 2. затрагивать. Нсл. 192. Не зачапай гэтага плаксуна. Зачапіўшы паскудніка, сам запаскудзішся. Нсл. зачапіць, соверш. к зачапаць, 1, 2. Нсл. 192. Многократ. ЗЯЧаПЛЯЦЬ— зацепЛЯТЬ. МГсл. прычапаць-я/о-ясш-яр, несоверш., перех. — п р и ц е п л и в а т ь, п р и в я з ы в а т ь на с к о р о. Нсл. 517. Бардзей прычапай, прычапі абору. Нсл. Соверш. прычапіць. чапацца, 1. стучать, свойственно неприкрепленной вещи, Нсл. шататься. Міх. Падкова ў каня чапаецца. Міх. Падкова чапаецца. Нсл. Соверш. ачапацца—в шутливом тоне, — оправиться(поправиться, выздороветь, С.) Шсл.; Кур. (Даль). А дарма: пахварэе ды ачапаецца. Ст. вычапацца(кое-как, медленно, С.) выздороветь, избавиться от тяжелой болезни. Гсл. Вычапацца ад хваробы. Нсл. 102. 2. двигаться слабо. Нсл. Тата ледзь чапаецца. Нсл. 3. жить кое-как, шевелиться. Гсл. Чапаемся па троху. Нсл. рашчапацца, соверш.—расшататься, тронуться с постоянного своего места. Нсл. Нож рашчапаўся, ня можна рэзаць. Нсл. Падкова рашчапалася. Нсл. Рашчапаўся просьле хваробы, пачаў хадзіць. Нсл. Прич. рашчапаны—расшатанный. Нсл. Рашчапаны НОЖЫК КУПІУ. Нсл. чапацца-аюся-аешся, несоверш. 1. цепляться, зацепляться. Нсл. 697. Сецъ чапаецца за чапіну. Нсл. Соверш. абчапацца —нацепить на себя много, кругом. Варел. Старац абчапаўся хатылямі. Варел. абчапацца даўгамі—очень задолжиться. Ён хоць абчапаўся даўгамі, але добры дом КУПІУ. Варел. 2. трогать, задевать, Ар.; Ксл. приставать (надоедать кому-л. чем-л., С.) Гсл. Не ч а п а й с я, к а л і я та б е ма ў ч у, б о па ш к а д у е ш! Беліца Сян. (Ксл.). Ня П р ы г о ж а ПаНІЧУ ч а п а ц ц а зп я н ы м. Нсл. 499( под п р ы г о ж а). 3. вмешиваться. Нсл. 697. Не ў сваё чапаешея, учапіўся дзела. Нсл. Соверш. учапГцца—вмешаться. Нсл
Дадатковыя словы
дьі, нікўпарк, цьіцьі, чамяшыцца-шўся, чамўсь, яіо
6 👁