шчахці 1278 чалядка 2. проходить, остывать(несколько, C.), говорится об нетопленой печи. Нел. 696. Печка, жар у печцы няхай чахне, каб чаду ня было. Нел. Не. ачахаць-яе—остывать. Ён уперся ачыма ў вугальле на чарэні печы. Яны ачахалі, i толькі сусім маленькі, шаволячыся, як прыцерты матылёк, пакалыхаваўся, асядаючы мяж іх сінюткі агоньчык. Дудзіцкі(Бацькаўшчына, Но. 376-377). Ня відна яму былі ані ачахлыя на чарэні вугалькі, ані сінюткі агоньчык. Тм. Соверш. ачахці-не, прош. вр. ачах—несколько остыть. Даўно ачах i закаціўся за сьцяну чырвоны месяц. Адамчык: Арж. колас. шчахці-не, соверш. к чахці, 1. значительно просохнуть. Ар. Хусъце яшчэ мокрае, толькі ьичахла. Ар. 2. значительно остыть. Нел. 696. Печка сусім шчахла. Нел. чад, чаду, предл. и зват.-дзе, м.—угар(газ). Ар.; Шел.; Гсл. Адчыніце юшку, чад пайшоў на хату. Ст. Чаду нарабілі поўную хату. Ст. Зь печкі пайшоў чад. Русінава Сян. (Ксл.). чаДНЫ-НЯЯ-НЯР— угарный. Гсл.; Ар.; Ксл. Чадны дух ідзець ізь печы. Купіна Віц.(Ксл.). Нареч. чадна—угарно. Ар.; Ксл.; Шел. У хаце чадна. Ст. У нас дужа чадна. Нов. Сяло Беш. (Ксл.). чадулька-к/, м.—дитятко. Ксл. Чадулька MOŬ дарагі! Пожынкі Сян. (Ксл.). чадзёць—пьянеть, заболевать от угара. Соверш. учадзець— угореть. Гсл. чадзіць,—дымить, производить чад. Нел. Ня чадзь тут піпкаю сваёю. Нел. 695. Соверш. начадзіць. Ар.; Нел. 695.— начадить. Начадзілі смаляною лучынаю. Нел. 695. Соверш. учадзіць—угореть. Ар. учадзіцца—угореть. Ксл. Учадзілася ў лазьні І зрабіўся лідойк. Бешанкавічы (Ксл.). ча іц а -цы-цы, ж.— чайка. МГсл. Чаіца залётавае, сабакі ад дзяцей адводзе. Дсл. чайка-ша-і/гдо, ж.— лодка. Слн. чакаляда-ды-дзе, ж.— шоколад. Вал.; Ар. чаканьнік-яся, предл.-іку, зват.-ІЧа, м. 1. ожидающий чего-л., напр. очереди. Ля гэтага пакою стаяў вялікі груд чаканьНІкаў. Дзьве Душы, 139. 2. кандидат. чакаць-я/о-яеш-ае, 1.—ожидать. Ар.;Ксл., Шсл.; Север; МГсл.—ждать. МГсл.; Гсл. Чакай мяне тут, я зараз прыйду. Ст. Не чакай ад яго нічога добрага. Сянно (Ксл.). Я чакаў тры дні. іванова Куз. (Ксл.). Чакай, баране, пакуль трава будзе. Послов.—улита едет когда то будет. Ар. Отгл. имя сущ. чаканьне —ожидание. Гсл. Соверш. дачакаць— дождать. Ар.; Шсл. Дачакалі, што ён вышаў. Чартовічы Сур., Север.(Шэйн, II, 262). Не дачакаеш ты яго. Ст. дачакацца—дождаться. Ар.; Шсл. Ледзь дачакаліся цябе. 2. дожидаться. МГсл. пачакаць— обождать. Гсл.; Ар. Соверш. прычакаць—дождать. Шсл. Не прычакацъ нам тае пары. Ст. Соверш. прычакацца —дождаться. Шсл. Чакалі, чакалі яго дый не прычакаліся. Ст. чакменъ-сн/о, м.— армяк, пнз. чакуха-ухі'-уср—инструмент из соединения тонкой и толстой палок, употребляемый при стройке. Ксл. П а д а й ча к у х у п а д а г н а ць б я р Н О. Міхалі Куз. (Ксл.). чало-ля; мн. ч. ч о л ы - л а ў, ср. 1. лоб. Гсл. 2. первый сорт зерна, названный так потому, что при веянии сыплется найбоЛее далеко. Ар.; Ластоўскі(Крывіч, 1926, Но. I-II, 114). на чале( б ы ц ь, с т а я ц ь)—во главе. на чэсьць( к а г о, ч а г о)—в честь, чалом!—высокого рода белорусское приветствие. Вы к у м а ч к і, вы г а л у б а ч к і, ч а л о м в а м! Касьцюковіцкі р. Калінінскае акр. (Наш Край, 1928, Но. 6-7, 58). А вы Ж О Н а ч к І, вы л я б ё д а ч к і, ч а л о м в а м! Щ н е з а л я ц е л а н а ш а к у р а ч к а ў ч о р а к в а м? Рам. УШ, 378. І ш л а К у п а л к а е я л о м, е я л о м, в і т а л а Х л а п ц о ў Ч а л о м, ч а л о м. 3 купальскае песьні. Ч а л о м, ч а л о м, в е р а б ю, л я т у ць к т а б е г о с ь ц і, л я ц і б а р ж д ж э й пе р а й м а ць в а ж н ы х я г а м о с ь ц я ў. Из нар. песни. Ч а л о м, ч а л о м, а ц е ц - т а т у л ь к а. Пачатак верша у Маяку", 1843г., т. IX, кн. ХУН, разд. 33. Зь Я С Н ЫМ н е б а м i з я м л ё ю, ча л о м м ы п е р ад Т а б о ю! 3 ч ы с т ы м с э р ц а м i д у ш о ю, ч а л о м мы п е р ад Т а б о ю! чч.: Песьні, 91. Ч а л ом з я м л і, д а р о м ж ы т н ё в ы м! Салавей: Сіла, 48. чаломбіцьце-іўя, предл.-ню, ф.-челобитье, челобитная просьба. Б і л і на м ча л о м, і ж б ы х т а т о ў с е і м л і с т а м н а ш ы м па ц ь в е р д з і л і, а т а к мы н а ч а л о б і ц ь ц е іх т о я с ь м о ў ч ы н і л і. Квятк. М а ц к а я м у п о л я п а с т у п і ў, а п е н я зх з а я г о ча л о м б і ц ь ц ем м а е ць я м у М а ц е й з а п л а ц і ц ц і на Б а г а т а е С ь в я т а. Гордз. Ак., ХУII, 4. чалавек-кя, м.—человек. Я д ун і зь ц і б е, ч а л а в е ч а, с к в а р к і с а л а й т о н я і з ь е ў. Ст.(Шсл. под я д у н). чалавечак-ч/ся, 1. уменьш. к ч а л а в е к. 2. зрачек. Ксл. У н а ш а й ма м ы на ча л а в е ч к у ё пл я м а. Русінава Сян. (Ксл.). чалавечы -чая-чае—человеческий, чалёсьнік-ікя, предл.-Іку, зват.-ІЧа, м. —печное устье, НК: Очерки, 243. чело в печи, свод над отверстием печи, Гсл. начало дымохода В печи, Барел.; Пл.; Лепл.; Міх.СВОД устья печи. Ксл. Чалесьнік вываліўся. Міх. Гаршчок стаіць у чалесьніку. Міх. Калі ў чалесьніку сажы няма, дык можна цепліць пёч. Ходцы Сян. (Ксл.). Нізкі чалесьнік У нашай печы. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).* чалесьнікі-кяу — ч а л е с ь н і к. Ар. П а м а л у п о д с у н у л а да с я б е пад ч а л е с ь н і к і. Місько: Хлеб(Беларус, Но. 174). чалёшык-кя, м. — ч а л е с ь н і к. Растсл. чалядка,—см. под ч э л я д з ь
Дадатковыя словы
сніо, чаломбіцьце-і^я, чіся, яіо, іігдо
3 👁