Беларуска-расійскі (вялікалітоўска-расійскі) слоўнік (1989). Я. Станкевіч

зацярушьщца 1267 зацяць зацярушыцца-шуся-шышся-шыцца, 1. запорошиться. 2. з а с о р и т ь с я, п о к р ы т ь с я то н е н ь к им с л о е м. Нел. 192. Мука зацярушылася пылам непакрытая. Нел. нацяруш ы цца, возвр. 1. н а п о р о ш и т ь с я. Шел. 2. н атр уси ться, н асори ться. п ац я р уш ы ц ц а, -шуся-шышся—п о п о рошить. Шел. П а ц я р у ш ы ў с я невя л іч к і сьнег. Ст. расьцярушыцца, 1. р ассы п ать ся и зр ед к а по н ео ст о р о ж н о ст и. Нел. Пшаніца скрозъ дзірку расьцярушылася, а ты ня бачыш. Нел. 2. раскрошиться(очень мелко, С.)- Нел. П ір ог у да р о з е ра с ъ ц я р у ш ы у с я. Нел. цясла-ль), ж.—вид топора для выдалоливания дерева.'Ксл. К а р ы т а б я з с к о б л і й ЦЯСЛЫ НЯ з р о б іш. Сукрэмна Сян. (Ксл.). цясла-лы, ж.—бочарный желобчатый инструмент. НК: Очерки, 346. ЦяСЛЫ ЦЯСЛУЮЦЪ, т р у н у га т у ю ц ь. Из песни, Виленщ. ЦЯСНОТа-ШбМу, ж.—теснота. НК: Очерки, 227; Гсл.. У ц я с н о ц е я к - н і- я к пр а ж ы в е м. НК: Очерки, 227. Б е г л а на з ад у ця с н о т у с в а й г о па к о й ч ы к а. Дзьве Душы 133. цяцёра-/?б/-ь//?м, ж.—тетерев. Міх. Ц е р а з м о й дв о р ця ц е р а ля ц е л а, н я с у д з і ў ім н е Б ог к а г о я ха ц е л а. Из песни, м іх. Уменъш. ЦМфрК2і-ркІ-рцы. Ар.; Ксл.; Траецкае Бранск. п.(Дурново: Раз. 97). Ц я ц е р к у з а б іў. Горбава Лёз. (Ксл.). З абіц ь цяцерку у чорных а б о р к а х —приволокнуться, овладеть женщиной. НК: Очерки, 125. ц я ц е р а н ё -н л ф, мн. ч.-няты— п т е н ец тетер ева. Міх. Цяцера ўзьляцела, а цяцераняты пахаваліся. Міх. цяціва-tfb/, ж.—стебель, мгел. См. цецява. ц я ц іўе-уя (ц я ц іўё, Ар.), собир.— стебли, ботва. Ар.; Ксл. У бульбе парасло вялікае ЦЯЦІўе. АсінаўкаБеш. (Ксл.). цяціўнік-гкя, м.—.... Бульбяны цяціўнік. НК: Очерки, 422. Ср. цецява. цяць, тну, тнеш, тнець, тнем, тніцё, несоверш. исоверш. 1. р у б а н у т ь, у д а р и т ь, Нел. 695. нанесть л о в к о уд ар. Шсл. Цяць, как и слож ны е: уцяць, нацяць и д р. вы р аж ает дей ств и е б ы ст р о й пол уч к и; н о выцяць о б о зн а ч а ет стр ем и тел ьн ы й о д н о к р а т н ы й у д ар ПО ж и в о м у телу. НК: Очерки, Но. 889. Maŭcmpa зь Mipa, што цяў, то дзіра. Послов. Цяў абухом у лоб i капут кабану. Нел. Цяў яму прутом па галаве. Ст. Дзе пярун тне, там шчасъце заьруіцца. Кавыль: Думы, 5. Дала гэта жонка яму цыцкі, дык дзяцё калі тне яе зубамі за ЦЫЦКу. Мікольск. М.(Демид.: Веров. 102). КалІ касьбіт забраўся ў вастравінку, дык ён можа ЦЯЦЬ І КОЛЬКІ пластоў. НК: Очерки, 456. Мушка на аконку ў цымбалікі тнець. Из песни. Люты с му так душу тне. Жылка, 81. Соверш. уцяць— р езн уть, б ы ст р о ср езать. — А чыя ж іскрыпка гэта? зноў спытауся гаспадар. — А яго! О, граць ён мэта. Ну, Сымоне, утні, браце. С. Музыка, 88. Прич. уцяты. У лесе уцята, у хлеве ўзята, на руках плача(іскрыпка, загадка). НК: Дудар, 199. НІ ЦЯЦЬ НІ ЎЗЯЦЬ (Рапан. 45)— ни дать, ни взять, совершенно также, такой же и т.п. Дасьць ён табе касішчу — во якую, сам возьме другую — ні цяць, ні ЎЗЯЦЬ такую. НК. Пасоб., 137. 2. тягу дать, Нел. 695. ЦяV 3 УСІХ ног. Нел. НІ ЎЦЯЦЬ, НІ ЎЗЯЦЬ. Послов. Рапан. 45. Многократ. цінаць, каго-што—сечь розгами. Нел. Цінай яго часьцей, дык i паправіцца. Тм. абцяць, абатну-нёш-нёць-нём-ніцё, соверш. 1. обсечь, обрубить, Нел. отрезать, отрубить. Дел. Абцяць сучча ў дзерва. Нел. Я табе абатну крыльле. Нел. Абцяў палцы сякіраю. Дел. 2. обрезать в разговоре. Шел. Так абцяу яго, што адразу змоук. Ст. Прич. абцяты. У курыцы абцяты хвост. Ст. Абцятае сучча. Нел. л б ц і н я ц ь - а ю - а е ш - а е, к а г о - ш т о —обсекать, обрубливать. Нел.; Дел. А б ц і н а ць с у ч ч а ў дз е р в а. Нел. П а ч а ў ён д у б у го л ь л е абцінаць. Дел. Пачаў абцінаць камель. Дел. 2. срывать растение, откусывая острыми зубами. Жарабётка абцінае сабе авес. Ст. адцяць, а д а т н ў - н ё ш - н ё ц ь - н ё м - н і ц ё н у ц ь, соверш. к Ц Я Ц Ь, а д ц І Н О Ц Ь, nepex. 1. отрубить, Нел. 383; Ксл. отрубить ОДНИМ взмахом. Я м у б р а т у ле с е с я к і р а ю а д ц я ў п а л ц ы. Азярэцк Сян. (Ксл.). А д ц я ць СУХІ с у к ад я б л ы н ы. Нел. 2. (метко, С.) или язвительно ответить. Добра ты адцяў яму. Нел. Прич. адцяты. Нел. 383. Адцятага НЯ прыклеіш. Нел. Отгл. имя сущ. адцяцьце. Многократ. аДЦІнаЦЬ каго-што, 1. отрубать. Нел. 383; Гсл. Адцінаць сухія сукі ад яблыны. Нел. 2. в зн. непер.—делать (меткие или, С.) язвительные ответы. Нел. Добра ты адцінаеш яму. Нел. Мець бы кавалак зямелькі, гэтак зь дзясяцін зь дзясятак, — думае ўчуткі Алесь. А да іх: гаспадарачку, сваю хатку, жонку й дзеткі, — съмяецца зь яго Васіль. — Не патвойму лепш цягацца гэтак i шукацъ працы, як ізь сьвечкаю голкі,— адцінае той. Машара: Хлеб(Калосьсе, 2, 1935 г., стр. 77). Отгл. имя сущ. адцінаньне-ня, предл.-НЮ, мн. ч.-НІ-НЯУ, срА, отсечение. Гсл.; Шел. Руку даю на адцінанье, што гэта няпраўда. Нел. 2. обрубание. Гсл. ацяць, атну, атнёш, атнёць, атнём, атніцё, соверш.—обрубить. Нел. 387. Ацінаць, ацяць сучча. Нел. Прич. ацяты—обрубленный. Нел. Ацяты дубок расьцецъ вышэй. Нел. 387. ацінаць— обрубливать. Нел. 387. зацяло, безлич.—.... Рамана як зацяло! Сяднёў: Р. Корзюк. зацяць, затну, соверш.—зарубить. Нел. 192. Зацяць надабе мерку. Нел