цямка 1265 цяпло суседнія сады, патапталі гароды. Акула, 294. ЦЯМКа, нареч. 1. ПОМНИТСЯ. Нсл. 694. Цямка імне, як ён гэта казаў. Нсл. 2. заметно. Cp. цямкі, 4. Cp. cm. цямчэй —более заметно. Сюды цямчэй ісьці. Нсл. 695. 3. ловко, удачно(іуіетко, С.) Нсл. 694. Цямка хапіла стрэльба, тры вуткі забіла. Нсл. цямкі(цямкГ. Пц.)-кая-кае, 1. понятливый. Ксл. Які цямкі — раз паглядзеў i ўжо наўчыўся. Падданы Сян. (Ксл.). Ты, відаць, хлапчына ЦЯМКІ. С. Музыка, 182. 2. сообразительны й. Шсл. Цямкі ён хлопец: адразу ськеміў. Ст. Цямкі хлапец! зараз сьцяміць, што яму пакажаш. Нсл. 694. 3. приметный(наблюдательный, способный замечать и запоминать, С.) НК: Очерки, Но. 454. 4. внимательно присматривающийся, подличающий что-нибудь; владеющий верным зрением. НК: Очерки, Но. 91. 5. заметный. Пц. Гэта цямкая съцюгавтка. Пц. 6. памятливый. Нсл. 694. Цямкі ты наліха. Нсл. Цямкая справа. Нсл. Гэта ноч будзе цямкая нам. Нсл. 694. цямшы, cp. ст., 1. более понятливый, более сообразительный. Ты цямшы за мяне. Нсл. 695. 2. более заметны й. П ойдзем валей цямшаю дарогаю. Нсл. 695. ЦЯМКІ'-Л*ЯК, единств, ч. нет.—глазомер. НК: Очерки, 219. браць, ісьці нацямкі—делать наугад, напролом, ИТТИ напрямик. НК: Очерки, Но. 91. на ЦЯМК1—н а гл а з о м е р. НК: Очерки, Но. 454. Паехаў на цямкі. Нсл. 687. цямлівасьць-ц/, ж. 1. п о н я т л и в о с т ь. МГсл. 2. сообразительность. МГсл. цямлівы-вая-вае—понятливый. МГсл.; Ксл. Ён хлопчык цямлівы, уцяміць яму як плюнуць. Шыркі Куз. (Ксл.). цямнота-ты, дат., предл.-це, ж.—темнота. МГсл.; ЗСД. 13\. Прыціхлаў цямноцежыта. Дзьве Душы по. Беднасьць, ціша й цямнота. Гарун(ст. "Мае Думкі"). Сілы ўсе страціў у бойцы ЗЬ цямнотаю. Гарун: Думы ў чуж. цямніца-цы-цы, ж.—темное помещение. Ксл. Нічога ня відаць у гэтай цямніцы. Купіна Віц. (Ксл.). цямнГць-я/о—затемнять. Ксл. Не цямні, ня відаць, ЯК МЫЦЪ. Купіт Віц. (Ксл.). цямн ы -пая- пае—п о ня тл и в ый.м Гсл. цямна, в зн. безл ич.—п а м я т н о, п р и х о д ит н а па м я т ь. Нсл. 694. Цямна мне, што ты няўсі грошы аддаў, што пазычыўу мяне. Нсл. цямскі-кягя—очень заметный по продолжительности. Нсл. Цямскі час ты там сядзеў, забавіўся. Нсл. цяніць-н/о, соверш. пацянГць— убавлять, убавить толщины чего-л., сделать потоньше, утон-ить-ять. Ар. цянюцГць-чу', соверш. пацянющць— тоже, что цяніць, но делая еще более тонким. Ар. цянькі-коу—прямик. Ксл. Пойдзем н а ЦЯНЬКІ. Застадольле Сян. (Ксл.). Ц я н Ь К а М І баржджэй будзем. Лужасна Куз. (Ксл.). цянькі—ближайшая дорога. Гсл. Пайшоў на-ЦЯНЬКІ. Гсл. цяпаць-аю-аеш-ае, несоверш., nepex. 1. хватать зубами, свойственно кусающимся животным. Нсл. 695. Сабака ціхенька падыйшоў, дый цяпнуў за лытку, іўкусіў; надабе набіць яго, каб ён ня цяпаў другі раз. Нсл. Однкр. цяпнуць-ну-неш-не, а) схватить. Ксл. Хлопчык цяпнуў лыжку. Чарнагосьці Беш. (Ксл.). б) ударить. Ксл. Цяпнуў дручком па галаве. Гуліна Сян. (Ксл.). Соверш. ІфЫЦЯПнуць-неш-не,—пришить наскоро. Нсл. 517. Прыцяпні гэтыя рызманкі. 2. м ед л ен н о дел ать. Шсл. Цяпае, як на заўтрае яму надабе. Слопішча Шацк. (Шсл.). цяпёр, цяпёрака, нареч.— теп ерь. Ар., Ксл. Цяперака ўжо павінна быць цёпла. Чашні кі (Ксл.). цяпёрашні-няя-няе, 1.— настоящий. Гсл. 2. нынешний. МГсл. цяпёрацька, нареч. — цяпер. Ксл. Цяперацъка ты НЯ пойдзеш. Чараўкі Сян. (Ксл.). цяпера, нареч.—теп ер ь. А цяпера i дзеці прыдбалі, i ад дзяцей ты адчураўся. Дел. См. цяпер. Ц Я П Л О -уШ, ср.— ОГОНЬ, Нсл. 687; Дзяніскавічы нз.(Шэйн И) о г о нь в печи и р а зв ед ен н ы й на п о л е, в о о б щ е о го н ь не д л я осв ещ ен и я, Ксл.; Кацельня Пц. ОГОНЬ, КОСТер, Гсл. КОСТер, Растсл.; пнз. о г о нь в о о б щ е, п од к ак овым и м ен ем, о д н а к о, н ел ьзя сч и тать п о ж а р н о го ОГНЯ, НК: Очерки, Но. 668. ОГОНЬ. М. Туд(Гринькова, ІУ). Чаму цяпло ня паліце? НК: Очерки, 332. ЗапалІ ЦЯПЛО Ў печы. Санікі Беш. (Ксл.). Яны раскладаюць цяпло на ПОЛЮ. Бікложа Беш. (Ксл.). П а с т у ш К І р а с к л а л і ця п л о. Ст. У з а д з ь м і ц е ця п л о. Нсл. Асьцярожна хадзі зь цяплом. Тм. Дудар падлівае масла ў вясельнае цяпло. НК: Дудар, 170. Прыгарні бульбу бліжэй к цяплу, хай добра выпякаецца. Ст.(Шсл. под прыгарнуць). Пададзьмі цяпло на комінку, б о нешта тухне. Ст.(Шсл. под пададзьмі). Забіў казу, наклаў цяпла, адрэзаў сьцягно, сьпёк i пачаў есьці. Дзяніскавічы НЗ.(ШэйнІІ, 161). КладуЦЬ ЦЯПЛО. Кацельня Пц. раскладаць цяпло— р а з в о д и ть о г о н ь. Любе дзед, расклаўшы цяпло пад асецьцю, грэць старыя косьці. Гарэцкі: Песьні, 13. Клаў пад лесам вялічэзнае цяпло ŭ пёк бульбу. Тм. Раскладалі цяпло. ЗСД 63. Уменьш. цяпёлца-ца, предл.-цу— о г о н ё к. Шсл.; Люц. Якое вясёлае цяпелца! Ст. Бліснула цяпелца. Ст. Цяпелца нейдзе блісь дый прапала. Ст
Дадатковыя словы
ніо, яіо
1 👁