цяліцца 1264 уцяміцца цяліцца-люсл-лішся—т е л и т ь с я. Ap. Coверш. ац яліц ц а—о т е л и т ь с я. Ар. Наша карова ўжо ацялілася, — ацеліцца на гэтым тыдню. Ст. Отгл. имя сущ. ацялёньне -ня—отел. Ap. на ацялёньню — в с к о р ом в р е м е н и о т е л и т ь с я. Ар. Карова на ацяленьню. Ар. цялушка— тел о ч к а. Гсл. цяльпух-хя, предл-уху, зват.-ўша, мн. ч., дат.-ХОМ, мн. ч., предл.-ХОХ, м.— круГЛЫЙ, то л сты й о б р у б о к дерева. Ксл. Ён ледзь прынёс асінавы ЦЯЛЪПух. Русінава Сян. (Ксл.). Але Ж ГПЫ ЦЯЖКІ, ЯК ЦЯЛЬПуХ. Тм. Уменьш. цяльпуш ок-шка, предл.-шку, зват. ЦЯЛЬпушку, мн. ч., дат.-ШКОМ, мн. ч., предл.-ШКОХ. Перакулі гэтыя цяльпушкі на іншае месца. Нел. 404( под перакуліць). цям: на цям ня прыходзе— заб ы в аю, не п ри п о м и н аю. Каралішчавічы. ц ям істы -тая-тае, 1. п р и м е ч а т е л ь н ы й (за м е т л и в ы й, С.) Нел. 694. Нябось, ён хлапец цямісты. Нел. 2. легко примечаемый, Нел.; Мгсл. заметный. Нел. Дарога цямістая, ня золудзіш. Нел. Ц Я М ІЦ Ь, (Скарына II Ц.) цямлю, цяміш-ме, перех. 1. р азу м еть, см ы сл и ть, п о н и м ать, Вят., Воет., Тмб., Пек. (Даль); Гсл.; Нел. 694; Ксл. р а з у м е т ь, с м ы с л и т ь. Шсл. Ён цяміць гав орку нашу. Нел. Ані нічога ён ня цяме. Ст. Цяме ён добра! Шыркі Куз. (Ксл.). Ён цяме гаворку нашу. Нел. Щ ня цяме твая галава, што ты вырабляеш? Нел. Вы болей за ўеіх нас будзеце цяміць, што й ЯК рабіць. Дзьве Душы 117. Соверш. у ц я м І Ц Ь,а) уразум еть, п о н ять, Ксл. у р азу м еть. Шел. Ён добра ўцяміў дарогу. Пожынкі Сян. (Ксл.). Ніяк ня можа ўцяміць нічога. Ст. А дам НЯ ўцяміў, што рабіць. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Я толькі аднаго не магу ўцяміць: чаму вас так парушаюцъ бычкі нашы? Макаёнак: Каб людзі... Так ён неяк, што не магу яго ўцяміць: як быццам за нас, як быццам не. Дзьве Душы 97. б) вп ери ть, у стр ем и ть. Нел. 77. Уцяміць вочы V што. Нел. См. уцеміць. 2. с о о б р а ж а т ь, м гсл. 3. помнить. Нел. 694. Щ цяме твая галава, што ты вырабляеш. Нел. 4. припоминать. Нел. Ты можа цяміш, прыцяміў гэта, што ён табе казаў. Нел. 5. п р и м еч ать (зам еч ать, С.) Нел.; Гсл. П 'яны ты нічога ня цяміш, што яны каля цябе шамбераць(—сьмяюцца зъ цябе, С.) Нел. Соверш. вы ц ям іц ь— в ы с м о т р е т ь, з а м е ти ть, п р и см атр и в ая за чем. Нел. 102. Выцяміў ткі, калі ён вышаў i куды пайшоў. Нел. ЦЯМІЦЬ, соверш. ЦЯМІла, безлич.— наДОуМл и в а е т, н а д о у м и л о, н а в о д и т, н а в е л о, п о д р азу м ев а ется н еви д и м ая си ла, д о б р а я или злая. Нел. Цяміць, цяміла цябе, як хораша гэта робіш, зрабіў. Нел. Няхай цябе цяміць, што ты тут панарабляў. Нел. О! каб цябе цяміла за гэткую работу. Нел. Цяміла вас паехаць гэтаю дарогаю, а то б разьмінуліся. Нел. нацяміць 1.—заметить в уме(приметить, С.) Нел. 739. Я нацяміў сабе хорошую дзяўчыну. Нел. 2. наметить. Н Я ЦЯ М Л е Ва Ц Ь - Л /О - Л юеш-люе, многократ. к цяміць, 2,1.—насматривать, замечать в уме. Нел. Нацямлевай дарогу, калі б, адтулъ едучы, ня зьбіцца. Нел. 2. намечать. прыцяміць, 1. заметить, приметить. Ксл. Прыцяміў, хтось шаволіцца. Нел. Я ня прыцяміў, як ты прышоў. Нел. Я ня ПрьіЦЯМІў, ЦІ ён там быў, ЦІ не. Суднікі Куз. (Ксл.). Ц і ты гэт ага ня бачы ў, ня прыцяміў? Вел. Куз. 196. 2.—привести на память, припомнить, Нел. 517. вспомнить. Ксл. Н я прыцямлю, калі й пры кім гэта было. Нел. Н іяк ня прыцямлю, калі гэта было. Лазок Куз. (Ксл.). прыцямлены—замеченный. Нел. 517. Прыцямлены час, конь, куст, лес. Нел. Несоверш. ПрЫЦЯМЛЯЦЬ-ЯЮ-яеШ-яе; повел.яй-яйма, многократ., перех. 1. примечать, НК: Дудар, Но. ю. внимательно посматривать, замечать. Нел. 517. Пры цям ляй, прыцям, ці ня будзе хто ехаць. Нел. 2.—приводить на память, припоминать. Нел. 517. Прыцямляй, як гэта дзеялася. Нел. сьцяміць, 1. ПОНЯТЬ. Нел. Ён сьцяміў гаворку нашу. Нел. 694. Дзе схаваны іх прычыны — ня ўсім сьцяміць i згадаць. с. Музыка 233. 2. сообразить. Шел.; МГсл. Ня сьцяміў адразу, у чым дзела. Ст. Я даўно сьцяміў, куды ён ходзе поначы. Глебаўск Сян. (Ксл.). Ніяк ня сьцямлю, што ён робе. Слабодка Куз. (Ксл.). Прич. сьцямлены, 1. понятый. 2. соображенный. 3. примеченный издали. Нел. 628. Яны здалеку сьцямлены мною. Нел. цяміцця-млюся-мішся, 1. всматриваться в даль. Нел. 694. Куды ты цямішся? Нел. 2. присматриваться(волизи, Нел.) Ксл. Цяміся Ŭ ты на рынку рыбы. Мазалава Куз. (Ксл.). Цямлюся, ці ня мой гэта конь. Нел. Соверш. прыцяміцца, а) всмотреться в даль. Нел. 694. Куды ты прыцяміўся? Нел. б) напрячь взор и внимание, всмотреться. Нел. 517. Прыцямся да гэтага каня; здаецца ён наш, што ўкралі. Нел. Прыцяміўся i пазнаў. Нел. 694. 3. запропаститься. Шел. А бадай ты цяміўся, які ж ты дурны, браце! Ст. цямся яно!—пусто ему, пропади оно! Гсл. уцяміцца—сосредоточиться взором(и вообще, С.) Ксл. Як уцяміцца ў што, дык не адарваць. Луб'ева Аз. (Ксл.). Было тое, мабыць, пад восень, бо добра ўцямілася хлопцу, як уланы абтрэсьлі i да апошняга яблычка падабралі ўвесь іхны i
Дадатковыя словы
зблудзіш, лубева, предл.-шкў, присматриваться(вблизи, пўшку, цяльпух->х<я, цялўшка
5 👁