цалёука 1255 цаца цалёўка-ўкі-ўцы, ж.—доск а, толщ ин ою В ОДИН ДЮЙМ. НК: Очерки, Но. 648; Ар.; Шел.; Ст. Сяло Куз. (Ксл.). См. цалька. На шалёўку нарэзалі цалёвак. Ст. цаляваць-люю-люеш-люе—соединять в ц елое, Ксл. сш ивать кусочки п уш н ого товара. Нел. 693. Колькі ні цалюй — усё чарапкі будуць. Дубнікі Сян. (Ксл.). Цаляваць крысо. Нел. Соверш. пацаляваць. Нел. Пацаляваць хутра. Нел. Соверш. сцаляваць. Сцаляваў крысо. Нел. Соверш. выцаляваць— из кусочков состав и ть целое. Нел. 101; Гсл. Выцаляваць хутра. Нел. ц&ліць-лю-ліш'ліць—хранить, исцелять. Хай вас Бог усіх цаліць. С. М узыка, 91. цалком, парен.— ц ел и к ом, Гсл. п о л н о стью. Ксл. Цалком праглынуў такі кусок. Рыбчына Cip. (Ксл.). Цалком ізь мяне хочаш выссацъ кроу. Тм. цалкі, -коў-ком-камі-кох—н еоч ищ ен ный варенный картофель. Ксл. Цалкоў Наеўся 3 буракамі. Бабінічы Віц. (Ксл.). цаЛЬ-Л І, ж.—ДЮ ЙМ. А р.; Ксл.; М Гсл. На дзьве цалі таўшчынёю надабе. Купіна Віц. (Ксл). цалька-лькі-льцы, ж.—доск а толщ иною В ОДИН ДЮЙМ. Н К: О черки, Н о. 648. См. цалёука. цальнёг-нягу', п р е д л. - н я з ё, з в а т. - н ё ж а; мн. ч. ц а л ь н я г і - о ў - о м, МП. ч., п р е д л. - О Х, м. 1. нетронутая человеком толщ а снега зимою, т.е. такой снег, по которому не ходили и не ездили. Ар. З а с о п с я п а ц а л ь н я г у с а н а ч к і ця г а ю ч ы. Войш. 2. перен.— земля никогда не паханная или уже задернелая, целина. Вывозяць на сібірскія цальнягі. Бацьк., Но. 456-457. С р. дзірван. цалыпаць-аю-аеш-ае, несоверш.—цапать, хватать ж адно. Нел. 685. Адзін ты цалыпаеш па поўнай ложцы, а другім нічога не застанецца. Нел. Соверш. зацалыпаць. Нел. 685. Зацалыпаў поўную ложку мёду. Нел. зацям-іць-ЛЯЦЬ,—см. под цяміць. цаЛЫП, от глаг. частица, зн. 1. б ы стр ое похищ ение чего-л., хвать, цап. Нел. 685. Цалып у хату ль. Нел. 2. нечаянное схватывание. Нел. 685. Цалып за руку яго. Нел. цанаваць-н ў ю -н ў е ш -н у е; п о в е л.-н у й -н у й ма, несоверш.—оценивать. Смоленщ. Соверш. ацанаваць—оценить. Шсл. Шкоду ацанавалі на тры рублі. Ст. Пазвалі нанятых, каб шкоду ацанаваць ды на суд падаць. С т.( под наняты). Соверш. расцанаваць — расценить, С м оленщ.; Сьп. КрИТИЧеСКИ отнестись кому, разоранить, как следует, отделать. Дел. Ну, ужо й расцанаваў яго пан. Дел. цвмявацца-нуюся-нуешся, несоверш., возвр. —торговаться. Щхто не падыходзіў, не цанаваўся зь Дзімкам за сена. Капыловіч: Хлеб. Ц Я П, междомет.—хвать. Ар.; Ксл.; М Гсл. Ён толькі ў яблыкі, а я яго цап ззаду! Капланы Сян. (Ксл.). цапёліна — ц а п і л ь н о. Ксл. З л а м і л а с я ц а п е л і н а. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). цапіліна-«ь/-не, ж.—рукоять цепа. НК: Очерки, 402. См. ц а п І Л Ь Н О. цапілыю-на/ мн. ч. - н ы - н а ў, ср.—рукоятка цепа. Ар.; Гсл. цапільна-на — цапільно. Ксл. Ты зрабіў крэпкае цапільна — ня зломіцца. Русінава Сян. (Ксл.). цапкі-кяр—приспособление, на котором сушится хлеб в снопах, или на котором в банях парятся. Ксл. Як узьлезе на цапкі ды як уськіне коўш вады на печку, дык далавах ня стрываць. Л азова Сян. (Ксл.). цапняк-ка, м.—звездчатка злаковидная, раст. Гсл. ц & т л -п о ў -п о м, мн. ч., п р е д л.-п о х— барабан в молотилке. Шсл., Ар. Цапы няспраўныяў малатарні. Ст. Ня сунь рукі ў цапы, б о сам сібеабязьвечыш. Ст.(подабязьвечыць). цар, цара, предл. и зват. цару; мн. ч. царыроў-ром, м н. ч., п р е д л.-рох, м. — Царь. Хочуць, каб цара ня было. Ст.( Шсл. под бунтаваць). царковішча-ча, ср.—место, где стоит или стояла церковь. Ксл. На царковішчу зірні — МО* тамацькі. Лужасна Куз. (Ксл.). царкоунае-ндга— крест, хоругви из церкви, которые несут провожая покойника. Ксл. Нехта ўмер — царкоўнае панесьлі. Ж укава Аз. (Ксл.). царква-вь/, ж.— церковь. Ар.; пнз. царизма-мы-ме, ж.— царизм. За царызмы бралі гліну ў трох месцах. Горадна (Крывіцкі: Полесье, 177). цатаць - а ю - а е ш - а е —играть в чот и нечет( — у ц о т а л і ш к у). Т ам Г а н н а г у л я л а i а р э ш к і ца т а л а. Северш.(Косіч 6.). цауё-ўя, п р е д л.-ў ю; мн. ч. ц э ў і - ў я ў, ср. —рукоять Граблей, НК: О черки,401. рукоять некоторых предметов: ложки, долони, молотка, КОСЫ, цепа И проч., НК: Очерки, Но. 166. рукоятка. М Гсл.; Ксл. Каждый из упомянутых и под. предметов может, кроме этого общего, иметь и свое особое название, напр. г р а б е л ъ н а, ц а п і л ь н о, к а і ў ё. Д з я р ж а н ь н е ло ж к і ( - л ы ж к і) з а в у ць ц а ў ё. Варел. Т р э б а п р ы р а б і ць ц а ў ё d a е я р п а. ГулінаС ян. (Ксл.). X m o гэ т а ў лы ж цы З Л а м І ў ц а ў ё? Шчыпцы Беш. (К сл.). Ум еньш., ласкат. ЦавеЙЦа-ЦД, пр едл.-ц у; мн. ч. - Ц Ы - а ў. ср.. НК: Очерки, Но. 166. цаца-цы-цы, ж. 1. игрушка, (Гсл.) забавляющий предмет, преимущественно доступный для удержания в детских руках. НК: Игры, Но. 3; Ар.; Ксл.; Шсл.; ПНЗ. Ня плач, хлопча, на во цацу! Ст. Малому трэба якая небудзь цацка. Ст. Цаца, цаца ды Ў кішэнь( ворует, играя). Глебаўск Сян. (Ксл.). Дай мне цацку. Глуш ыш ча Cip. (Ксл
Дадатковыя словы
вьі, долбни, лішліць, наі, разбранить, цауё-^я, цвмявацца-нўюся-нуешся
3 👁