устава 1248 усьціць у с т а в а - я ы, ж.—закон, мгсл. 3 паручэнъня гаспадара, караля Яго міласьці Жыгімонта, князь біскуп віленскій i Панове рада, вайводы, княжата на том сойме нынешнем(1507 г.) тую уставу ўставілі. П ресняков: Л екц. по рус. истт., М. 1939, 182. Адпушчаючы гатмана(1507)... Станіслава Пятровіча з войскам нашым, з паны-радамі нашымі ўставілі ясьмо такую уставу, катораю бы ся меў пан гатман, князі i паны за ўсім рыцарством І шляхтаю справаваці. Пресняков: Лекц. по рус. ист. II, I, М. 1939, 185. у с т а в а -вы-ве, ж.—устав. Карскі и-з, 23. у с т а в а ц ь, несоверш.— вставать. Ар.; Нел. 666. Госьці ўстаюць ад столу. Н ел. Пара ўставаць. Тм. Соверш. у с т а ц ь, устану-нешне—встать. Нел. 666; Ар. Устаньце, дзеці, перад татулям. Нел. п а ў с т а в а ц ь, 1. встать(м ногим, Нел. 430). Усі паўставалі, а ты сьпіш яшчэ. Нел. 2. несоверш.— ВОЗНИКаТЬ. М Гсл. 3. несоверш.—зарождаться. М Гсл. 4. несоверш.— в о сст а в а т ь, в о зм у щ а т ь с я против к ого-л.(о МНОГИХ). Нел. 430. Што я вам такое зрабіў, што вы ўсі паўставаеце, паўсталі супроці мяне аднаго? Нел. 5. несоверш.—восставать, подним ать восстание. Гсл. 6. несоверш.— находи ть, наставать бы стро (о п о го д е). Н ел. 430. Вецер паўставае, паўстаець. Нел. п а ў с т а ц ь, соверш. 1. встать (м н о ги м). Людзі із сваімі імамамі паўстануць i да раю пойдуць. к іт. 24а44. На судны дзень із кафірамі(араб., нявернымі) паўстане. Тм. 3468. 2. соверш. к паўставаць 5—восстать, (Гсл.) поднять восстание. Перад судным днём дэджджал(араб., нячысьцік) паўстане на мусульман. Ют. 95615. 4. соверш. к паўставаць б—настать бы стро (о п огоде). Нел. 430. Бура паўстала. Нел. уст-лыць-аўляць,— см. под ставіць. у с т а в і ч н ы —постоянны й. Наколькі былі богаты i што маглі даваць валасной люднасьці ловы,густавічныяг*зьвярыныя, як вялікага тк i малого зьверу - тэж кунічныя i іныя ўсякія, пташыя й рыбныя, можно бачыць з наступных даных. Зьм. Даўгяла: Сьвіслацкая воласьць у 1560 г.(Наш Край, 1927, сьнежань, 30). у с т а в і ч н е,—постоянно. (Цяглыя людзі) павінны службу ўставічне служыці. Ст. акты. Усі подданы нашы, каторыі суцъ павіньні службу ўставічне служыці, то есъць людзі цяглыі. Тм. у с т а ў н я, парен.—постоянно, м іх. Калі гэта было, што я заспаў? — А ўстаўня. Міх. у с т а ц ь, — см. под стаяць. у с т р о й - 0/о, м.— устройство. Гсл. у с т р а м щ ь — вонзить. Гсл. у с т р а в а ц ь — встрявать, впутываться. Гсл. устрываць-аю-аеш-ае—лезть всюду, принимать во всем участие. Ксл. Так яму й надабе: няхай ня ўстрывае ўсюды. Навікі Віц. (Ксл.). устрываць, —см. под трываць. уступ-пу, предл. и зват.—пе, м.— ВСТуПЛен и е. М Гсл.; Гсл. уступаваці у права—судиться. Тут ім у права ня ўступуючы, бяруся да караліцы яе міласьці. Гордз. Ак. х у п, I. уступацца—заступаться, мгсл. уступец-пца, предл.-ПЦу, зват.-пча, м. —лестничная и крыльцовая ступенька. НК: Очерки, Но. 355. уступец-пца—ступенька. Ксл. Кінь ты лазіць па гэт ых уст упцах у гэты касьцёл. Крынкі Выс. (Ксл.). уступщь,—см. под ступаць. уступны-ная-ное—вступительный. Гсл. устуркаць,—см. под туркаць II. устьткл-нкі-нцы, ж.—стынка. НК: Очерки, 493. усуху, парен.—в сухом месте, не под дождем, снегом. Лепле; Ар. Валей рабіць усуху. Ар. усьцуг — усьцюг. НК: Очерки, 489. уськідаць,—см. под кідаць. уськГнуць,—см. под кідаць. усьміхнуцца,—см. под сьміяцца. усьпёрці,—см. под перці. усьпёрціся,—см. под перщея. усьп-1ць-яваць,—см. под сьпець III. усьпіраць,—см. под перці. усьпірацца,—см. под перціся. усьсёсьці, усьсядаць,—см. под сесьці. усьсёч,—см. под СЯЧЫ. усьвядоміць—сделать сознательным, прообщить к идее. Гсл. усьвяціццца,—см. под сьвяціць. ўсьвіца-цы-цы, ж.—гладышка, Сакуны, 16. небольшой кувшин без ручки, усьцерагчы,—см. под сьцерагчы. у с ь ц я ж, парен. 1. ВДОЛЬ. Ксл.; М Гсл.; Гсл. Усьцяж дарогі лес. П адбярэзьзе ВІЦ. (Ксл.). 2. цугом. Ксл.; НК: Игры, Но. 7. КоНІ былі запрэжаны ўсьцяж. Селядцова Беш. (Ксл.). 3. сплоть(без перерыва, на всем протяжении, С.) Ксл. Усьцяж лесам паедзем. К арм а Куз. (Ксл.). усьціхамір-аны-ь/ць,— см. под ціхамірыць. усъцтъ-ны-не, ж.—.... Быў у Гданску, у Каралеўцу плаваў на усьціне. чч.: Песьні, 79. усьцГвы-вая-вае, 1. почтённый. У Пана Бога ўсьцівая й хорошая рэч розум. Ют. 136а 13. 2. почтительный. Гэты хлопец усьцівы: ён нікому навет благого слова ня скажа. Варел. усьцГвасьць-щ, ж.—почтительность. I Джабраілу, што табе цяпер усьцівасьц чыняць, а мне перад тым лепшую ўсьцівасьць чынілі й ляпей за цябе важылі мяне. Ют. 62а2. усьціць,—см. под СЬЦІЦЬ
Дадатковыя словы
устўпец-пца, устўркаць,—см, усухў, усьміхнўцца,—см, ьіць
3 👁