сьпёлы 1101 высьпець сьпёлы- л а я - л а е —зрелый. Ар.; Ксл.; Шсл. С уН ІЦЫ ў ж о С ЬП елЫ Я. Д оўж а Куз. (Ксл.). П ш а н іц а ў ж о с ы г е л а я — п а р а я е ж а ц ь. Ст. Cp. cm. сьпельшы- а я - а е —позрелее. Нсл. С ь п е л ь шы я б л ы к з а ў с ё ды с м а ч н е й ш ы. Нсл. Ласкат. СЬПелеНЬКІ. Ар.; Шсл. В о дз е с ь п е л е н ь к а я ду л ь к а! Ст. сьпёраду, нареч. 1. впереди. Ap.; МГсл.; Нсл. 603. Сеў сьпераду. Нсл. 2. спереди. Нсл. 603; Шсл.; Ар. Сьпераду грэе, a ззаду eee (загадках кавалю сьпераду ўзім ку цёпла, a ззаду сьцюдзена). Нсл. Сьпераду ж акет добра, а ззаду — як мех. Ст. 3. предлог с р о д. п.— с передней стороны чего-л., спереди. сьперазаць,—см. п од перазаць. сьпёрці,—см. п од перці. сьпёрціся,—см. п од перціся. сьпестав-аны-*щь,— см. п од пеставаць. сьпёшна, нареч.—успеш но. Нсл. ь п.Д зела, работ а йдзець сьпешна. Нсл. Сьпешна вам у рабоце! говорят вместо: Памаж ы Бож а! Нсл. сьпёу-еву; мн. ч. сьпевы, м. 1. — пяцьцё. Кіт. Павадыр С умонаў памагаў ям у ў "съпева х,\ НК.: Старцы, 77. ЧЫНЩЬ сьпеў. НК.: Очерки, Но. 100. 2. напев. Гсл. сьпёць I, сьпяю,—см. п од пець, пяяць. сьпёць II, сьпёю-ёеш-ёе; п о в е л.-е й -е й м а, несоверш. 1. зреть, созревать. Ар. 2. т еп ер ь не у п о т р е б л.— п р и б л и ж а т ь ся К СОСТОЯНИЮ готовности, дасьпёць, соверш. 1. дозр еть. Гсл. 2. стать готовы м к употреблению в пищу (в кушаниях). Знахарка Д о ся съпякла парося, паку ль дасьпела, сама ўсё зьела. Старавялікал. калядка (Божым Шляхам). 3. каго,—догнать, достигнуть, достичь. Ср. сьпець 2, насьпяваць, насьпець. дасьпяваць-яю-яеш-де, н ес о в е р ш. 1. к сьпець 1. 2. к дасьпець 3—достигать, засьпёць, соверш.. перех. 1. застать, найти кого-л. в каком.л. полож ении или на д е л е. Нсл. 186; Вял. У т а к ім с т а н е Беларускі Н арод засьпела рэволю ца 1917 г. Беларус, Но. 5/51. М ароз засьпеў Н ем цаў непрыгатаванымі. Глыбінны: Доля блр. культуры, 104. Л ясьніцкі ізноў зайш оўся да Ніны i на сваё вялікае дзіва засьпеў т ам Андрэя. ЗСД. 319. Ён засьпеў яе дома, i яна н а 'т узрадавалася, ш т о ён прыш оў. ЗСД. 216. Ён ведаў, ш т о мож а яе не засьпець, ш то мож а прысьці ў няўдалым часе. ЗСД. 215. У хаце ён засьпеў уж о съвятло. Гарун: Пан Шаб. 2. застигнуть, застичь. МГсл. Засьпець у гаросе. Нсл. Засьпець ка го на самы м учы нку. Нсл. Н есоверш. засьпяваць-аю-аешае, 1. заставать, находить кого в каком-л. положении. Нсл. 186; Вял. Засьпяваць каго ў дварэ. Нсл. Л ясьніцкі часта засьпяваў яго т упа застыглага. ЗСД. 317. 2. застигать. насьпёць, соверш. к сьпець, 1. созреть. Чарэш ні насьпелі. Ар. 2. к а го—настичь, насти гн уть. Нсл. 319. Н асьпееш — добра; а не насьпееш, адзін паедзеш. Нсл. Н есоверш. насьпяваць—настигать. Нсл. 319. Н асьпявай іх, я к мага. Нсл. падсьпець, соверш. 1. несколько созреть. 2. п р е зр.— сост ар и ть ся, п р и бл и зи ть ся к смерти. падсьпяваць-а/о, н есоверш.— к падсьпець I 2. пасьпёць, соверш., облает.,— созреть. Ксл.; Шсл.; Гсл. Бруш ніцы ўж о пасьпелі. Воўсішча С ян. (Ксл.). П асьпелі ўж о маліны. Стралкі Беш. (Ксл.). П асьпела ўж о садовіна. Ст. П асьпелі вішні. Ст. Я блы кі пасьпелі. Гсл. 2. успеть. Ap.; Ксл.; Шсл.; Гсл. Л едзь пасьпеў туды.л ужасна Куз. (Ксл.). Я ш чэ пасьпееш, не л я ц і вельма. Ст. Я спазьню ся, не пасьпею. гсл. К уды чорт не пасьпее, т уды бабу пашлець. Дсл. 18. Ц і ж ваша, спадару Ігнаце, яш чэ ŭ цяперака не пасьпелі із сваім самазначаньням? Дзьве Душы 162. перасьпёць-?/о-ёеш-ее— п ер езр еть. Ap.; Ксл.; Шсл. П ерасьпеў авес. Ст. П рич. перасьпёлы—п ерезр евш и й. Ap.; Шсл. П ш ан іца аж кры ш ы цца — ведама перасьпелая. Ст. Перасьпелы ячм ень асыпаўся. Ст. пера сьпяваць-аю-аеш-ае, несоверш.—пер е зр ев а т ь. Ар.; Ксл.; Шсл. П ара к а с І ЦЬ каню ш ы ну — наш т о, каб перасьпявала. Ст. прысьпёць, соверш. 1. попасть во время, Шсл. п о д о сп ет ь, пр ийти, появиться в нужный срок, в нужный м ом ент. Прысьпеў я к р а з на полуд зен ь. Ст. С аўка зь Я хім ам, сваім брацімам, скора прысьпелі, Зара запелі. Старавялікал. калядка (Божым Шляхам). Стаіць ры бак над вадою, ловіць ры біну вудою: ст аяў, ст аяў ён дзень цэлы — а н іры бка н я прысьпела. Гурыновіч: Калосьсе, 1, 1935, стр. 33. 2. приключиться, стать. Гсл. Ш то табе, А га т к а, пры сьпела? Гсл. Гэты п а гляд рапт ам абудзіў у Л. цёплую даверлівасьцъ, ж аданьне запраўды ўсё расказаць, ш т о прысьпела ям у ў ж ыцьцю, ш т о а б ур ы ла цэ ла й на ва ла й но вы х, дасюль нязьведаны х пачуцьцяў. 3. понадобиться неотлагательно. Ш то т а б е, д у д а р, пр ы с ь п е л а, шч ы р у пе с ь ню з а в а д з і ц ь; ці то л ё г к а е, б р а т, дз е л а, на ш у б р а Ц Ь Ц Ю па б у д з І Ц Ь. 3 альбому Вярыгі-Дарэўскага. 4. настать, прийти (о времени). Часж ніва прысьпеў. п. п. 2:12(312 кнігБ.). А ле! ведайце ж мае прыяцелі, ш т о я сабе нагледзеў месца, i цяпер прысьпеў час выслаць мае рэчы.. на адрэс князяў. Лесков. 8, 521. прысьпяваць, несоверш. к прысьпець 1-4. Соверш. высьпець. Вось i высьпелі арэхі — дачакалІСЯ пары. Н. Гілевіч: Здарэньне ў варэхах. Пішу ўсё, што высьпела ў маёй душы. Сяднёў (Бацьк., Но