Давай, давай, — абыякава адказала жонка і махнула на мяне рукой, маўляў, што далей гаварыць. — Герой цёшчыны бліны есці. Чужы ка- жух цела не грэе (Г. Марчук. Кветкі правінцыі). — Прыказкі: Чужы кажух (нікога), не грэе (не нагрэе). ЧУЖЫМІ РУКАМІ ЖАР ЗАГРАБАЦЬ ЛЁГКА (ДОБРА). Лёгка карыс- тацца вынікамі чужой працы. Гаворыцца з неадабрэннем. — Не спяшайся ты так падтрымліваць галоўнага інжынера, бо хто гэта можа сказаць з упэўненасцю, да чаго тое [брыгадны падрад] прывядзе? — задумліва прамовіла Ларыса. — Самая ціхая і выгадная пазіцыя — мая хата з краю... — Самахоць у пастку лезеш, глядзі, даражэнькі, а то завыеш... Чужымі рукамі жар заграбаць лёгка... (І. Капыловіч. Асенні гром). — Насовіч: Чужымі рукамі толькі жар заграбаць харашо; Прыказкі: Чужымі рукамі добра талькі жар заграбаць. ЧУТКАМІ ЗЯМЛЯ ПОЎНІЦЦА. Чуткі, весткі пра каго-н. або пра што-н. дайшлі і да нас. Кажуць, калі не хочуць сказаць, як ці ад каго даведаліся пра што-н. — Я ведаю, — адказаў Тарас, — што Толя табе не сваяк... — Адкуль? — Чуткамі зямля поўніцца (А. Якімовіч. Смелыя людзі). [Сасноўскі:] Адкуль вы ведаеце пра заяву Байкача? [Домна:] Чуткамі зя- мля поўніцца (І. Гурскі. Патрыёты). — Мне вядома ваша майстэрства рабіць дакументы. — Адкуль вы ведаеце? — Зямля чуткамі поўніцца... (І. Новікаў. Руіны страляюць ва ўпор). Ты ўявіў, як не скажаш, то мы тут, у Ельніках, і ведаць нічога не будзем? Э-э, не, брат, чуткамі зямля поўніцца (Б. Сачанка. Вялікі Лес). — Насовіч: Слухам зямля поўна; Прыказкі: Зямля чуткамі поўніцца. ЧУЎ, КУМ, СОНЦА, БАЧЫЎ ГРОМ? Ужываецца як выказванне здзіўлен- ня ад чаго-н. нечаканага, незвычайнага, пачутага ад суразмоўніка. [Аў- лас:] Ці ж так просяць? Мая гармонь ласку любіць... Ласку з талера- чкамі. [Юрка:] Чуў, кум, сонна, бачыў гром? (А. Макаёнак. Выйгрыш). — Янкоўскі: Чуў, кум, сонна? Бачыў гром?; Ліцвінка: Ці чуў, кум, со- нца, іхі бачыў гром? ЧЫЕ БЫЧКІ НІ БЫЛІ Б, АБЫ НАШЫ ЦЯЛЯТКІ. Не мае значэння, хто бацька гэтага дзіцяці. Пра бязбацькавіча. Петрунеі ж [Клім] строга нака- заў, каб не зважала на людскія падмовы. «Чые бычкі ні былі б, абы нашы цяляткі... Чалавек жа гэта, трэба памагаць гадаваць» (П. Місько. Ціхае лета). — Насовіч: Мала чые бычкі, былі б нашы цяляткі; Прыказкі: Чые бычкі, абы маё цялятка было; Чые бы бычкі ні скакалі, былі б нашы ця- ляткі. ЧЫМ БАГАТЫ, ТЫМ І РАДЫ. Кажуць, калі прымаюць гасцей і просяць іх паблажліва аднесціся да таго, што маюць і чым сардэчна дзеляцца з імі. Сін.: Чым хата багата, тым і рада. Так што, таварышы, выбачайце, калі што, без гаспадыні я... Чым багаты, тым і рады... Калі ласка, спра- буйце, частуйцеся (М. Лынькоў. Векапомныя дні). Маня, накрыўшы стол белым абрусам, пачала падаваць на стол. — Чым багаты, тым і рады, — сказаў Тамаш, калі Маня паставіла на стол пачастунак (У.Краўчанка. Прыкрае здарэнне). Ой, людзі добрыя, дарагія мае тава- рышы... Чым багаты, тым і рады. Больш нічога ў мяне няма (А. Бялевіч. Споведзь сэрца). [Гаспадыня] падкладвала ў нашы талеркі то вяндліну, то сыр і ўсё прыгаворвала: — Ешце на здароўе, ешце, даражэнькія... Чым багаты, тым і рады... (І. Сіняўскі. Куры). — Прыказкі: Чым багат, тым і рад; Чым багаты, тым і рады. ЧЫМ БЫ ДЗІЦЯ НІ ЦЕШЫЛАСЯ, АБЫ (ТОЛЬКІ Б) НЕ ПЛАКАЛА. Няхай робіць, што хоча. Кажуць, калі паблажліва ставяцца да чыіх-н. за- няткаў, учынкаў і пад. «Чым бы дзіця ні цешылася, абы не плакала», — 226