раджу, а ён мяне ж лае. Эй, кум, кум! Знаеш прымаўку: хоць кум, ды сабака (В. Дунін-Марцінкевіч. Сялянка). — Прыказкі. Хоць кум, ды сабака. ХОЦЬ МУЖ (МУЖЫК) З ЛАПАЦЬ, АБЫ З ІМ НЕ ПЛАКАЦЬ Пра па- мяркоўныя адносіны жонкі да мужа, калі ён не строгі, не суровы. Жан- чына часамі згодна папусціцца фізічнымі якасцямі дзеля дабраты хара- ктару свайго чалавека: хоць мужык з лапаць, абы з ім не плакаць (К.Крапіва. Беларускія прыказкі). — Насовіч: Хоць бы муж быў з лапаць, было б за ім не плакаць; Пры- казкі. Хоць муж як лапаць, абы за ім не плакаць. ХОЦЬ ПЛЮЙ У ВОЧЫ, А ЁН КАЖА (СКАЖА, БУДЗЕ ГАВАРЫЦЬ), ШТО ДОЖДЖ ІДЗЕ. Гаворыцца з пагардлівасцю пра бессаромнага ці за- надта памяркоўнага або недалёкага, някемлівага чалавека. А к чорту вас, ні ўдзень, ні ўночы ад вас спакою мне нідзе, — хоць ты ім плюй, зда- ецца, ў вочы — усё роўна кажуць: дождж ідзе (К. Крапіва. Няма дурных на небе). — Пусці! — яна вырвалася і пайшла. Ён [Анатоль] дагнаў яе і моўчкі пайшоў побач. «Хоць плюй у вочы, а ён скажа, што гэта дождж», — падумала Жана з агідай (У. Дамашэвіч. Асеннім вечарам). [Раман] заняў кароў і пагнаў. Як нічога не было. Калі яму гаварылі, гігікаў: гі-гі-гі... Смяяўся, як дзіця. Другі памёр бы са стыда, а гэтаму плюй у вочы, а ён будзе гаварыць, што дождж ідзе (І. Пташнікаў. Алімпіяда). * [Адольф:] А панна Паўлінка ўсё кампліменты мне гавора. [Паўлінка, убок:] Дурню плюнь у вочы, а ён скажа: дождж ідзе! (Я. Купала. Паўлінка). — Прыказкі. Бессаромнаму плюй у вочы, а ён кажа: дождж ідзе. ХОЧАШ МНОГА ЗНАЦЬ, ТРЭБА МАЛА СПАЦЬ Гаворыцца як парада не быць пасіўным у жыцці. — Аднаму шчасце ракою плыве, а другі ў няшчасці цэлы век жыве. На сонца ўсе роўна глядзім, ды не ўсе роўна бачым. — Хочаш многа знаць, трэба мала спаць, — уставіў салдат на мыліцах (І. Гурскі. Вецер веку). — Рапановіч. Хочаш многа знаць, трэба мала спаць. ХРАБРАСЦЬ ГАРАДЫ БЯРЭ. Гл. Смеласць (храбрасць, адвага) гарады бярэ. ХРЭН ЗА РЭДЗЬКУ НЕ САЛАДЗЕЙШЫ Хто-н. ці што-н. не лепшы (не лепшае), чым той (тое), з кім (чым) параноўваюць. — Табе не падабаец- ца слова «будучыня», вазьмі — «вечнасць». — Во-во! Будучыня... Ве- чнасць... Хрэн за рэдзьку не саладзейшы... (Т. Бондар. Ахвяры). След- ства скончылася. Цэлы тыдзень Эдзіка нікуды не выклікалі. А потым перавялі ў турму на Урыцкага. Хрэн за рэдзьку не саладзейшы, як ка- жуць. На Урыцкага не білі і не дапытвалі, але былі там свае «ўцехі»... (А. Майсеня. Вечная мерзлата). Некалі гаварылі: хто ў лесе не злодзей, той дома не гаспадар. У нас саўгас, але, як кажуць, хрэн за рэдзьку не саладзейшы. Я асабіста ніколі не краў і цяпер не краду, але не пабягу і заяўляць на злодзея, многія не ад дабра крадуць. За капейку працавалі, здароўя няма, а цяпер як жыць (В.Шырко. Споведзь правінцыяла). * «Уцёк ад адных, а трапіў да другіх... — паныла падумаў Сцяпан. — А гэта значыць, што хрэн горкі, а рэдзька не саладзейшая...» (Г. Далідовіч. Заходнікі). — БРС. Хрэн за рэдзьку не саладзейшы. ХТО АПАРЫЦЦА НА МАЛАЦЭ, ТОЙ І НА ВАДУ ДЗЬМУХАЕ Гл. Апёкшыся на малацэ, і на ваду дзьмеш. ХТО Б ДЗЯТЛА ПАЗНАЎ (ВЕДАЎ), КАБ НЕ ЯГО ДОЎГІ НОС. Ка- жуць пра таго, хто сам прагаварыўся або яшчэ якім-н. чынам выдаў сябе. 211