х ХАЙ КОНЬ ДУМАЕ: У ЯГО ГАЛАВА БОЛЬШАЯ (ВЯЛІКАЯ) Кажуць жартаўліва ці іранічна ў адказ таму, хто раіць падумаць пра што-н. [Ла- быш:] Я табе, Надзя, як і роднай дачцэ сваёй, ліха не жадаю, калі ты розум мець будзеш, дык ты за Толіка замуж пойдзеш. Прадумай толькі добра нашу размову з табой. [Надзя:] Хай конь думае: у яго галава боль- шая — а я ўжо ўсё перадумала... (І. Козел. Папараць-кветка). — Гэта зусім не тыя мінусы, пра якія ты думаеш. — А я і не думаю нічога, — паціскаў плячыма Мікола, — хай коні думаюць, у іх галовы вялікія (А. Кажадуб. Святы калодзеж). — Прыказкі. Няхай конь думае, бо вяліку галаву мае; У кабылы боль- шая галава, няхай сабе яна думае. ХАПІЎ З ДЗЕЖКІ, АЖ НЕ БАЧЫЦЬ СЦЕЖКІ Кажуць насмешліва пра п'янага. [Грушэўскі:] Учора ў аднаго майго друга быў дзень нараджэн- ня... Адзначылі як мае быць. Я заначаваў у яго на дачы... Дык і сёння яшчэ шал з галавы не выйшаў. [Ракітны:] Гэта называецца — хапіў з дзежкі, аж не бачыць сцежкі (К. Крапіва. На вастрыі). — Насовіч: Хваціў з дзежкі, што не відзіць сцежкі. ХАРАСТВО (КРАСА) ПРЫГЛЯДЗІЦЦА, А РОЗУМ ПРЫГАДЗІЦЦА Пра перавагу розуму перад прыгажосцю. — Ну й хутаранкі, халера, хоць вады напіся. — Хараство, кажуць, прыглядзіцца, а розум прыгадзіц- ца, — крыва, неяк адным бокам рота ўсміхнуўся Аўсянік. — Можа, і так... (В. Адамчык. Год нулявы). — Прыказкі: Краса прыглядзіцца, а розум прыгадзіцца. ХАЦЕЛА Б ДУША Ў РАЙ, ДЫ ГРАХІ НЕ ПУСКАЮЦЬ Гл. І рад бы ў рай, ды грахі не пускаюць. ХАЦЕЎ БЫ Ў РАЙ, ДЫ ГРАХІ НЕ ПУСКАЮЦЬ Гл. І рад бы ў рай, ды грахі не пускаюць. ХВАЛІ КАНЯ ПАСЛЯ ДАРОГІ, А ПАНА — ЯК ВЫЦЯГНУЎ ЁН НОГІ Гаворыцца як нязгода з тым, хто лічыць багатага чалавека добрым. [Пер- шая жанчына:] Вядома, пан жа таксама чалавек. [Другая жанчына:] Па- вінен і ён сэрца мець. [Бацька:] Хвалі каня пасля дарогі, а пана — як выцягнуў ён ногі (В. Вольскі. Цудоўная дудка). — Прыказкі. Хвалі каняку пасля дарогі, а пана — як выцягне ногі; Каня хвалі пасля дарогі, а пана — як выцягнуць за ногі. ХВАРОБА КАЛІ НЕ ЎМОРЫЦЬ, ТО (ДЫК) СКРЫВІЦЬ Два гады, верце, людцы добрыя, ці не, ляжала ў бальніцы. Бога маліла, каб за- браў. Схуднела, ледзь ногі перастаўляла: хвароба калі не ўморыць, то скрывіць (В. Шырко. Сцяжына да людзей). — Насовіч: Хвароба калі не ўморыць, дык скрывіць. ХВАРОБА — МІГРЭНЬ: ЖРАЦЬ АХВОТА, А ПРАЦАВАЦЬ ЛЕНЬ Ужываецца як адмоўная рэакцыя на словы х в а р э ц ь, хв а р о б а ў папярэднім выказванні, калі гавораць пра лянівага чалавека і не вераць, што ён хварэе. [Здаравенны Чатырыста пяцьдзесят шэсць [рублёў]. [Бан- дарчык:] У каго ж гэта так мала? [Здаравеня:] У Тадоры Белакапыцкай. Хварэе ўсё. [Бандарчык:] Хвароба — мігрэнь, жраць ахвота, а працаваць лень. [Здаравеня:] Ты, Бандарчык, мог бы добрым доктарам быць. Вельмі ж правільны дыягназ ставіш (К. Крапіва. Пяюць жаваранкі). 208