цеся, каб першы блін не атрымаўся камяком (М. Ткачоў. Згуртава- насць). — Насовіч: Першы блін і тэй комам; Прыказкі: Першы блін комам. ПЕРШЫ ДЗЕНЬ ГОСЦЬ — ЗОЛАТА, ДРУГІ — СРЭБРА, ТРЭЦІ — МЕДЗЬ, ДАДОМУ (ДАХАТЫ) ЕДЗЬ. Пра неабходнасць захоўваць меру пры гасцяванні. Але кожнаму гасцяванню прыходзіць канец. Праўду' ка- жуць: «Першы дзень госць — золата, другі — срэбра, трэці — медзь, дадому едзь». І мы пачалі збірацца ў дарогу (С. Грахоўскі. З воўчым білетам). Мая баба., казала так: госць першы дзень золата, другі — срэ- бра, трэці — медзь, дахаты едзь. Таміліся мы абое з жонкай мо з таго, што білі лынды, не было работы (Г.Марчук. Кветкі правінцыі). — Насовіч: Госць першы дзень — золата, другі — серабро, а трэці — медзь, хоць і з двару едзь. Прыказкі. Першы дзень госць — золата, дру- гі — серабро (срэбра), трэці — медзь, дамоў едзь. ПЕШЫ КОННАМУ НЕ ТАВАРЫШ. 1. — Схадзі, сястрыца!.. І мне ролю выбераш, — пажартавала Зосітэ, і гэта навяло на жарт Анежку. — Дык як жа мы пойдзем? — упікнула яна Алеся. — Пешы ж коннаму не та- варыш! — Дзеля вас я назаўсёды спешуся... (П. Броўка. Калі зліваюцца рэкі). — Як жывеш, Зміцер? Нешта мы з табой рэдка бачымся. — Ды што ж, братка, пешы коннаму не таварыш. Ты ўсё гойсаеш недзе, а наша дзела такое — пяхота (Я. Брыль. Птушкі і гнёзды). 2. Людзей, розных па характары, сацыяльным становішчы і пад., нішто не можа аб'яднаць. Кажуць пра таго, хто не раўня каму-н. Сін.: Арлу з са- вой не па дарозе; Воўк казе не таварыш; Гусь свінні не таварыш. [Сцё- пка:] Ну што папалюем, Вася? [Васіль:] Пешы коннаму не таварыш. Ты са стральбой, а ў мяне і солі няма, каб качкам на хвост насыпаць. Хіба загоншчыкам быць у цябе (І.Козел. Над хвалямі Серабранкі). — Насовіч: Пешы коннаму не таварыш; Прыказкі. Пешы коннаму не таварыш; Конны пешаму не таварыш. ЛІДЫ ЕШ, ПАКУЛЬ РОТ СВЕЖ, БО ЯК УМРЭШ, ТО І КАЛОМ НЕ ЎПРЭШ. Гаворыцца як жартаўлівае застольнае пабуджэнне піць і есці. Сін.: На тым свеце не дадуць. [Навум:] Відна, кум, што ўчора губы не жалаваў. Ты, відна, помніў прымаўку: патуль пій ды еш, пакуль рот свеж, бо як умрэш, то і калом не ўпрэш (В. Дунін-Марцінкевіч. Сялян- ка). * [Захар:] Глядзіш, дык душа радуецца. Даўно нашы палі не бачылі такіх усходаў... [Кузьма:] Чаму ж нам не піць! Як кажуць: пі і еш, пакуль рот свеж, а як у роце завяне, дык і муха не загляне (А. Макаёнак. Узы- ходы шчасця). — Насовіч: Еш, пакуль рот свеж, а як умрэш, і калом не вапрэш; Ян- коўскі. Патуль пі ды еш, пакуль рот свеж; Выслоўі: Еш, пакуль рот свеж, а як памрэш, дык і не лізнеш. ПІ, ДЫ РОЗУМУ НЕ ПРАПІ. Пра ўмеранасць пры ўжыванні спіртнога. [Ціт:] Да вас, куме! (П'е да войта і падае яму). [Навум:] Знаеш прымаў- ку? Пій да розуму не прапій (В.Дунін-Марцінкевіч. Сялянка). — Насовіч: Пі, ды вума не прапі; Раманаў: Піць пі, але ўма не прапі; Ляцкі. Піць пі, але вума не прапі. ПІСАЎ ПІСАКА, ШТО НЕ РАЗБЯРЭ І САБАКА. Кажуць насмешліва пра таго, хто піша неразборліва, нечытэльна. — Ну, і пісар жа з цябе! — накінуўся ён [стараста] на Міхалку. — Пісаў пісака, што не разрябрэ і сабака... Бадай ты згарэў! Ідзіце, хлопцы, дахаты. Прыйдзе пісар, дык і напіша... (Я. Колас. Кантракт). 169