НЕ ЧАПАЙ ЛІХА, КАЛІ СПІЦЬ ЦІХА. Гаворыцца як парада не чапаць каго-н., не задзірацца з кім-н. Пры сустрэчы з настаўнікам... арандатар толькі спытаў, як вучацца яго дзеці. Не пацікавіўся бацька, дык і на- стаўнік не стаў нагадваць яму пра ўчынак сына. «Не чапай ліха, калі спіць ціха», — раіць народная мудрасць (А.Пальчэўскі. Сцежкі). НЕ ЧАПАЙ ЛІХА, ПАКУЛЬ СПІЦЬ. — А можа, давай хоць падражнім сяго-таго... — Не чапай ліха, пакуль спіць. Цяпер нам патрэбен яшчэ спакой (А.Якімовіч. Кастусь Каліноўскі). НЕ ДРАЖНІ ЛІХА, ПАКУЛЬ ЦІХА. Баба хапае чапялу, і стары, і малы ўмомант вылятаюць з хаты. Не дражні ліха, пакуль ціха (В.Шырко. Хай людзі бачаць). — Ліцвінка: Не руш ліха, калі спіць ціха. НЕ ЧАПАЙ ЛІХА, ПАКУЛЬ СПІЦЬ. Гл. Не чапай ліха, калі спіць ціха. НЕ ЧАПАЙ НІЧОГА І НЕ БОЙСЯ НІКОГА. Гаворыцца як павучанне і як сцвярджэнне, што невінаватаму няма чаго баяцца. — Бываюць розныя людзі, што без дай прычыны прывяжуцца да цябе. І ўсё ж самае лепшае правіла: не чапай нічога і не бойся нікога. — А вось жа ты сядзеў ціха, нічога не чапаў, а прыстава збаяўся і задаў уцекача, — укалоў Лабано- віч (Я.Колас. На ростанях). За парушэнне права ўласнасці таксама ка- раюць, а таму: не чапай нічога і не бойся нікога (К.Крапіва. Беларускія прыказкі). НЕ РУШ ЧУЖОГА І НЕ БОЙСЯ НІКОГА. — Загубіла Мархуту тое золата, — круцілі галовамі людзі. — Жыла б, як усе. А то... Спакою жанчыне няма... Не, не дарэмна кажуць: не руш чужога і не бойся нікога... (Б.Сачанка. Забытыя селішчы). — Насовіч: Не бяры чужога нічога, не бойся нікога; Прыказкі: Не руш (не бяры, не чапай) нічога, не бойся нікога. НЕ ШУКАЙ БЯДЫ, ЯНА САМА ЦЯБЕ ЗНОЙДЗЕ Гаворыцца, калі з кім-н здарылася бяда, няшчасце і пад. Сін.: Бяда не па лесе, а па людзях ходзіць. — Не шукай бяды, яна цябе знойдзе. Вунь іванаўская мала- дзіца знайшла смерць на шашы. — Як? — Шашу баранавала, а там міна якраз. — Кажуць, пагоняць і нас з баронамі шукаць падкладзеныя міны (В.Адамчык. Голас крыві брата твайго). — Рабкевіч: Не шукай бяды: яна сама цябе знойдзе; Ліцвінка: Не шу- кай бяды — яна сама цябе знойдзе. НЕ ШУКАЮЧЫ, НЕ ЗНОЙДЗЕШ. Не праяўляючы руплівасці, клопату, не дасягнеш жаданага. Жыву гол як кол. Турботы адны... — Але ж і то скажу, — зрабіў закід Іваноўскі, — не шукаючы, не знойдзеш... (І.Но- вікаў. Дарогі скрыжаваліся ў Мінску). — Насовіч: Не шукаючы, не знойдзеш; Янкоўскі: Не шукаючы, не знойдзеш. НЕ Я ПЕРШЫ, НЕ Я АПОШНІ. Кажуць у апраўданне сваіх ці чыіх-н. па- водзін, учынкаў, таго, што нярэдка здараецца з рознымі людзьмі [Куто- рга:] Будзе клопату нямала — о-ёй! Не раз пачашу патыліцу... Дык што ж рабіць? Не я першы, не я апошні, — дурных дзядоў нямала на бо- жым свеце (В.Дунін-Марцінкевіч. Пінская шляхта). Ну... што ж па- радзіць: забяруць-забяруць. Пасяджу — не я першы, не я — апошні... (Ц.Гартны. Сокі цаліны). Можна і потым... сцэнарый гэты... Па гато- вым фільме зрабіць... Не я першы, не я апошні... Яшчэ мудрэй ро- бяць... (П.Місько. Ціхае лета). Каханне — гэта каханне, а здрада — гэта здрада, самае агіднае, на што здатны чалавек. Ну, што ж, цяпер буду дзейнічаць я. Мы разыдземся, размяняем кватэру. Не я першая, не я апошняя (М.Герчык. Вяртанне да сябе). НЕ ТЫ ПЕРШЫ, НЕ ТЫ АПОШНІ. Не ты першы, не ты апошні. У мяне тут многія хочуць зла- віць тую самую — а якую, дык і самі не ведаюць, — рамантыку (Л.Гаўрылкін. Не магу без цябе). Калі-небудзь здасі [экзамен]. Не ты 152