іншай прыказкі, якія звычайна матывуюцца мастацкімі задачамі і разліча- ныя на дасягненне пэўнага стылістычнага эфекту. Так, у п'есе Я.Коласа «У пушчах Палесся» сустракаем прыклад стылістычна абумоўленага змя- нення прыказкі Гультай за работу — мазоль за руку, у якой першы на- зоўнікавы кампанент замяняецца ўласным імем: Саўка з выгляду просты чалавек, а натура яго панская: Саўка за работу, мазоль за руку. Індывідуальна-аўтарскія варыяцыі прыказак даволі часта сустракаюцца ў вершаваным маўленні. І гэта зразумела: вельмі цяжка ўключыць у тка- ніну паэтычных твораў прыказку, асабліва шматкампанентную, не падпа- радкаваўшы яе адпаведным рытма-рыфмічным асаблівасцям вершаванага маўлення. Гэта выклікае і змяненні інверсійнага характару, і іншыя дэ- фармацыі, і ўключэнне слоў, узятых «збоку», каб запоўніць вершаваную прастору. Вось як, напрыклад, выкарыстана прыказка У чужым воку сало- мку бачым, а ў сваім і бервяна не заўважаем у вершы Я.Купалы «На тэму крытыкі і самакрытыкі»: Пылінку бачым у суседа, ды што? — ў яго іх не адна! А ў сваім воку, даўнім следам, не заўважаем бервяна. Зразумела, што гэтыя і падобныя варыяцыі, апраўданыя ці дапушчаль- ныя ў пэўным мастацкім творы, не могуць быць выкарыстаны ў тлума- чальным слоўніку прыказак у якасці ілюстрацыйнага матэрыялу, бо ўжы- тыя ў змененай форме, неўласцівай для агульнанароднай мовы. Разам з тым яны вартыя таго, каб знайсці адлюстраванне ў адпаведнай частцы слоўнікавага артыкула як ілюстрацыі, якія паказваюць і такі магчымы спосаб рэалізацыі прыказак у маўленні. Можна назіраць і яшчэ некаторыя асаблівасці ўжывання прыказак у маўленні, якія, аднак, не з'яўляюцца індывідуальна-аўтарскімі. Гэта, па- першае, скарочанае ўжыванне прыказкі, недагаворванне яе апошняй часткі. Персанаж ці аўтар разлічвае ў такім выпадку, што суразмоўнік ці чытач добра ведае прыказку ў яе поўным лексічным складзе і ў думках дапоўніць яе. Напрыклад: Яна, можа, і не дала б ганьбы Рыбіну, але гэта ўжо будзе залежаць ад яго. Пад л я ж а чы к а м е н ь... (П.Пестрак. Серадзібор). Прыказка Гара з гарой не сходзіцца, а чалавек з чалавекам заў- сёды часта ўжываецца ў скарочаным выглядзе — з недагаворваннем апо- шняга кампанента, з апушчэннем другой часткі або з апушчэннем другой часткі і дзеяслоўнага кампанента першай часткі: 1) З таго часу, абы [Кар- зюк] выходзіў у горад — усё сцішка азіраўся паабапал. «Гара з гарой не сходзіцца, а чалавек з чалавекам...» (С.Баранавых. Калі ўзыходзіла сонца); 2) —Яшчэ раз дзякую. Можа, сустрэнемся яшчэ. —Няма за што дзякаваць, мілы чалавек, паслуга невялікая. А сустрэцца — не дзіва, гара з гарой не сходзіцца... (І.Новікаў. Дарогі скрыжаваліся ў Мінску); 3) —Як кажуць, гара з гарою... — Вядома, чаго ў жыцці не бывае... —Можа, яшчэ і сустрэ- немся калі, праўда (Я.Васілёнак. Таццяна Ларына). Непаўната прыказкі на пісьме абазначаецца шматкроп'ем, а вымаўленне такіх прыказак звычайна суправаджаецца інтанацыйнай незавершанасцю. Скарочанае выкарыстан- не прыказак адлюстроўвае тыповую для вуснага маўлення з'яву і павінна кваліфікавацца як стылістычна не абумоўленае змяненне прыказак. Па-другое, уключэнне ў прыказку пабочных слоў, звароткаў, пры- слоўяў часу заўсёды, часам, часціцы маўляў, якія не аказваюць уплыву на змест прыказкі: 1) Золата, кажуць, і ў смецці блішчыць (Я.Ермаловіч. Ва- луны); 2) Чакай Пятра, чалавеча, — сыр з'ясі (У.Паўлаў. Спелыя травы); 3) Як ваўка ні кармі, ён заўсёды ў лес глядзіць (М.Пянкрат. Буян); 4) Каму невядома, што і ў сцен часам ёсць вушы (В.Быкаў. Сотнікаў); 5) За кампа- нію, маўляў, і цыган павесіўся (Л.Гаўрылкін. Сорак кіламетраў роздуму). Як яшчэ адну асаблівасць рэалізацыі прыказак у маўленні трэба на- зваць з'яву факультатыўнасці. Некаторыя прыказкі могуць ўжывацца то ў поўным, то ў няпоўным складзе, пры гэтым абодва варыянты суадносяц-