Слоўнік архаізмаў і гістарызмаў (2007). С. М. Струкава

Звязаны з адбываннем паншчыны коньмі, жывёлай. Больш чым у палавіне маёнткаў сяляне працавалі на памешчыка па 3 дні цяглых і па 3 дні пешыху тыдзень (I. Лушчыцкі - ТСБМ, V, 274). Цяжба ж. Спрэчка двух бакоў перад судом; грамадзянская судовая справа. [Сяляне:] - У справе ж нашых цяжбаў з вамі [пан Скірмунт] .. суд стаў на вашу старану (Я. Колас - ТСБМ, V, 277). Цякач м. Ганец, вястун, скараход (слуга, які суправаджаў экіпаж, бегучы за ім). — Так бо, харошае тваё абяцанне, калі ў тваіх людзей на сёдлах ужы бачу. To што мне, цекачоў аж да самога Жыгімонта трэцяга. Кроў шведская ды кроў Ягелонаў — ой як яны да сябе іншую кроў цягнуць. Проста як магнітам жалеза (У Караткевіч. Чорны замак Альшанскі - 43, 165). Цяпліня ж. Цеплыня. Ён [Ковель] стаяў так блізка ад яе, што, калі гаварыў, яна адчувала цяпліню ягонага подыху на сваім твары (А. Саковіч. У няведам'е - К, № 5-6, 55). Цясла ж. Цяслярская прылада з паўкруглым лязом для выдзёўовання карытаў, начовак і пад. Ураскопе 1969 г. знойдзены абломак сякеры, цясла, свярдзёлак («Помнікі» - ТСБМ, V, 284). ч Чадзь [ст.-руск. чадь] ж. Народ, дружына. Новагародскую ж баярскую раду супакойваў Агапій, які даводзіў, што неразумна цяпер, перад вялікім паходам Міндоўга на сваіх родзічаў-ворагаў, уздымаць супраць князя чорную чадзь, ды дзе - на межах княства! (В. Іпатава. Залатая жрыца Ашвінаў - АД, 50). Быў бы [Агапій] чорнай чаддзю, засеклі б, можа, да смерці; пры двары ж шапталіся аб тым, што надта прыслухоўваецца Міндоўг да Агатя і шануе яго — нават не карае за дзёрзкасць унучкі (там жа, 66). Чайная ж. Пакой, у якім п'юць чай. Талерка стаіць на століку ў чайнай (так завецца маленькі пакой, дзе гатуюць чай) (А. Васілевіч — ТСБМ, V, 287). Чакан [ст.-бел. чекань; венг. csäkäny тур. cakari] м. Старажытная зороя ў выглядзе насаджанага на доўгае дзяржанне молата, што служыла таксама знакам начальніцкай годнасці. Навокал мільгалі плашчы, шлемы, тапары крыжакоў, шчыт абараняў ад чаканоў, меч сутыкаўся з мечамі немцаў (К. Тарасаў. Пагоня на Грунвальд - ТЖ, 387). На сценах віселі старыя чаканы, двухручныя мячы, кальчугі (У. Караткевіч. Каласы пад сярпом тваім - КС, I, 72). Ён пастукваў па ёй [металічнай палосцы] невялікім востраканечным чаканам (там жа, 135). Чалабітнік м. У Расіі да XVIII ст. - той, хто падаваў цару ці мясцовым уладам чалабітную: пісьмовае прашэнне, скаргу. / у параўн. Вал