цыбулі'; павёцъ - падпавёцъ 'невялікая павець'; хмарка - пэрэхмарок 'невялікая хмара' i інш.) i акцэнтнай (мурашкі - мурашкі мурашкі'; скопэц - скёпэц 'капец бульбы'; муля - муля 'бруд на дарозе' i інш.) варыянтнасцямі шырока прадстаўлена матывацыйная варыянтнасць [34]. У гаворках Верхянга Над'ясельдзя вылучаюцца наступныя групы намінацый, матываваныя рознымі прыкметамі: 1) матывацыйная прыкмета па афарбоўцы: чдрныя ягады /чёрные ягоды/ чарніцы', красноголдвік /краснагаловік, красноголовэц, краснюк/ падасінавік', чёрная каўбаса 'крывяная каўбаса'; 2) матывацыйная прыкмета па вонкавым падабенстве прадмета (акрамя афарбоўкі) да іншых рэалій складае аснову метафарычна ўтвораных назваў у выніку іх пераасэнсавання па вонкавым выглядзе: пёр'е Inip'el 'лісце цыбулі', калёда 'божая кароўка', шоўк мулінэ', дрыгва студзень(халадзец)'; 3) матывацыйная прыкмета на аснове асаблівасцей знешніх характарыстык рэаліі: зароснік, заросэль, гушчэр 'балоцісты лес', тычкёвы боб 'боб\ пухлай, пухляк, апухлік гіадбярозавік', сіняк /сыняк/ махавік', галавач, галавасцік /головасты к/ апалонік', кішка 'крывяная каўбаса', вёлъкая хата /вэліка хата/ святліца', жэлёзнік /жалязняк/ рыдлёўка'; 4) матывацыйная прыкмета на аснове функцыянальных характарыстык рэаліі: наліванка /налівачка, налівайка/ 'крывяная каўбаса', шчыпёр /шчыпёр, шчып'ёр/ 'лісце цыбулі', таўканіца /тоўкашца, тоўкані'ца, товканыца, товканыця/ 'таўчоная бульба (пюрэ)\ чарпак /чэрпак, чэрпак/ апалонік', сявёнька /сявэнька, севёнька, севэнька, сэвэнька, сывэнькаl 'прыстасаванне для сяўбы', носілка /носылка/ 'капа сена'; 5) матывацыйная прыкмета па месцы распаўсюджання: падбярёзавік /бэрэзняк, бырызняк, бэрёзовік, подбэрёзовік, подборёзовы к, пудбэрёзовы к, падбярэзнік, подбэрэзны1к, подбэрэзняк, пудбэрёзны1 к/ падбярозавік', подосыннык падасінавік', моховік, багнёвік, багнюк махавік'; 6) матывацыйная прыкмета паводле складу рэаліі: крупэня, крывянка 'крывяная каўбаса', крупнік /крупніык, крупнык/ крупнік'; 7) ацэначная матывацыя: слепак /сліпак/, слепата /слепота, сліпота/ дзьмухавец', праўдзівікі /праўдзівыя, праўдзівые, праўдывые, правдывые/, справэдлівые, справэдные баравікі', свійскі біб 'боб\ Такім чынам, на даследуемай тэрыторыі сустракаюцца намінацыі, якія ў розных гаворках матывуюцца неаднолькава. Так, найменне 'крывяная каўбаса' матывуецца «а аснове асаблівасцей знешніх характарыстык у цэнтры i на паўднёвым усходзе: кішка. Матывацыйная прыкмета паводле складу рэаліі характэрна для гаворак паўднёвага захаду: крупэня (у склад стравы ўваходзіць крупа); на поўначы (усходняя яе частка) назва мае такую ж матывацыйную
Дадатковыя словы
inipel, апўхлік, краснагалбвік, красноголбвэц, краснюкі, крупныкі, крўпнык, крўпнік, крўпніык, мўля, надясельдзя, налівайкаі, правдывыеі, пёре, сліпотаі, товканыцяі, тоўканіца, хатаі, чэрпакі, шчыпёрі, ягодыі, ібэрэзняк, івэліка, іголовасты, іжалязнякі, ікраснагаловік, ікрупніык, іналівачка, іносылкаі, іпраўдзівыя, іслепота, ісліпакі, ісынякі, ісявэнька, ітоўкашца, ічэрпак, ічёрные, ішчыпёр
5 👁