Народная лексіка Гомельшчыны ў фальклоры і мастацкай літаратуры (1983)

пра стук бярвенняў). Рыбакоў, амаль не збаўляючы хуткасці, з лёту ўзвёў машину на драўляны насціл, бярвенні якога адразу затрэсліся i застцганелі. Мел., II, 216. ЗА СТУГН Я Ц ЕЦ Ь зак. Toe, што з а д ы р к а ц ь. 3 фурманкі адразу застугняцеў кулямёт i збіў дзяцей i жонку з ног. Лупе., ВТ, 91. Параўн. з а к л е к а т а ц ь. ЗАСТУ'ПІЛНА н. Дзяржанне (рыдлёўкі). Жив сабе старик,— топорищам бороду бреяв, заступилном потперазувався. Рам., БС, III, 420; Перарост Том. ЗАСТУ'ПНІШ ЧА н. павел. заступілна. Кавалішча, кавалішча, іскуй мне заступнішча! ЧК, II, 159; Перарост Том. ЗАСТУ'ПКА ж. Заступніцтва. 3 Чарнушкамі пабліжэй,. падабрэй трэба — трудзяшчыя сваякі, заступка, якая ні ёсць! Мел., VI, 117. I заступку знойдзе, насуперак усякім законам. Мел., VI, 439. ЗАСТУ'ПШЧЫК м. Заступнік. Пападзешся — я тады не заступшчык. Лупе., ВТ, 106. ЗАСТЫ ТЛА прысл. Нерухома, анямела. «Топай, старча, сюды»,— кіўнуў ён пальцам Аляксею i, адвярнуўшы ўбок галаву, некуды застыгла i безуважна стаў глядзець, быщам яму было ўсё адно. Кап., СЖЛ, 90. ЗАСТЫ ТНУЦЬ зак. Застынуць. Яна моцна застыгла, i, калі Вааль зноў прытуліў яе пад світу, перастала дрыжаць не адразу. Мел., V, 43. ЗАТА'ХКАЦЬ (затохкаць) зак. Забіцца моцна i часта (пра сэрца). У грудзях моцна-моцна затахкала сэрца. Гам., ША, 65. Сэрца ў старой Антолі затохкала. Кап., ССА, 13. ЗАТРАВЕ'ЛЫ прым. Зарослы травой. Якавенка выскачыў з машыны, прайшоў уперавалку наперад, мацаючы ботамі падатлівы затравелы грунт. Мел., II, 137. Па затравелай, падатнай глебе, па купЧ, хлюпаючы ў вадзе, а часта І грузнучы па пояс, зноў пайшлі наперад. Мел., И, 15. ЗАТРЫ М КАЦЬ зак. Забрынкаць, забрынчадь (пра струны). Затрымкала гітара, а неўзабаве загарэўся i касцёр. Саб., ЗПД, 183. ЗАТУ'РКАНЫ дзеепрым. Заштурханы. Загнаныя, затурканыя векавым прыгнётам паноў — чужакоў, яны былі насцярожаныя i да гэтага панка. Сач., ЧН, 230. ЗАТУ'РКАЦЬ зак. Заштурхаць. Затуркали мене совсим. Радч., ГНП, 10; Гом. ЗАТУХКАЦ Ь зак. Затахкаць, запрацаваць. Затухкаў лакамабіль на электрастанцыі, засвяціліся лямпачкі ў дамах. Дан., MH, 63. ЗАТЬГНІЦЦА зак. Загарадзіцца. И золотыя тыны затынитяся и золотыя ключи замкнитяся. Рам., V, 53; Перарост Гом. ЗАУГО'ДНА (заўгодно) прысл. Пажадана. И будуць яны табе даваць усяго, што заўгодно: _и золото, и серабро, и медзь. Рам., БС, III, 105; Мяркулавічы Раг. ЗАУДАВА'ЦЬ ў заўдаваць жалю — наводзіць тугу, нуду. Соловейку маленькій, Твой голосок тоненькій, Не щебечы на заре, Не заўдавай жалю мне. Рам., БС, VII, 31; Гом. ЗАУЗЯ'ЦЦА (заўзетса) зак. Намерыцца (сварыцца). Учуў гаспадар, што его баба заўзела сварытца. Серж., СРБП, 127; Млынок Маз. ЗАУНЫВА'ЦЬ незак. Пачынаць журыцца, тужыць. Вечер вечерее, моя душа веселее, На зарю занимав, моя душа заунывае. Радч., ГНП, 56; Гом. ЗАУРАЖ О'НЬІ (заврежоный) дзеепрым. Развярэджаны (пра сэрца). Моё сердце заврежоное: завредив серце роден батюшка. Рам., БС, I—II; Беліца. ЗАХАД ЗГЦ Ц А зак. Разлютавацца, раз'юшыцца, разгневацца. А тож захадзілася, дык хоць ты вушы затыкай ды ўцякай немаведама куды. Саб., ЖЗ