Народная лексіка Гомельшчыны ў фальклоры і мастацкай літаратуры (1983)

УПРАВГЦЕЛЬ м. Кіраўнік. A ўсё таму, што ўправіцеля не было. Саб., ЖЗ, 103. УПРАПАСЦІ'ЦЦА (упропасцитца) зак. ЗагуўГць сябе. Дак ён сабе думая: пойду, ци не найду дзе якую пропасць — упропасцитца. Рам., БС, III; Гарадзец Раг. УПРАУЛЯ'ЦЬ незак. Выпраўляць (пасылаць куды-н., адпраўляць). Мачыха сваю дочу ўпраўляе. «Зэрві пану яблочко». БКЭ, № 44; Вадовічы Рэч. УПРО'ПЛАЧ прысл. 3 плачам, праз плач. Голас яе задрыжаў, зламаўся зусім, i яна приказала ужо з слязьмі i ўпроплач: «Колькі іх, гаротніц, прайшло перад гэтым шклом!» Рак., СЛС, 65. УПРУЦЯНЕ'ЦЬ зак. Скарчанець. Ірваў бы рукамі i зубамі, аж пакуль бы ён не перастаў бы дыхаць, пакуль не ўпруцянеў бы. Сач., Д, 317. УПРЫКМЕ'Т прысл. Прыкметна. Мы ўпрыкмет худнеем. Лупе., ВТ, 179. УПРЭ'Ж КА ж. Вупраж, зоруя. Ходзіць конь вараны І з упрэжкаю. РП, 297; Раг. У П У ГН У Ц Ц А зак. Тое, што ў л я к н у ц ц а. Князь упугнувся и ўзрадувався, и ўпустив з рук ружжо. Рам., БС, IV, ИЗ; Васільеўка Том. Параўн. у п у ж а цц а. УП У Ж А Ц Ц А зак. Тое, што ў л я кн у ц ц а. Ну яны ня ўпужались. Рам., БС, IV, 6; Том. Параўн. у п у г н у ц ц а. УПЯКЦГ (упекці) зак. Засмажыць. А так як уміраў, то прыказаў нам, штобы ему каждое ночы ўпекці вола i печыво хлеба, дай прыходзіць i ўсе тое поедав до чыста. БКЭ, № 37; Юравічы Рэч. УПЯРО'Д (уперод) прысл. 1. Раней. Уперод не было ни гадзюк, ни жаб, ниякаго гэтаго плюгаўства. Серж., СРБП, 22; Лучыцы Маз. 2. Наперад, загадзя. От так усе наровиць, каб заўсюды Янко ўперод забраў плату за службу. Серж., СРБП, 55; Лучыцы Маз. УПЯРЭ'Ж Ы ЦЬ зак. Тое, што с ц я г н у ц ь. Ен падняўся з пасцелі, пашукаў вачыма папліску ў сябе пад нагамі, каб упярэжыць ёю сабаку. Кап., СЖЛ, 30. УПЯРЭ'КІДЫ прысл. Навыперадкі. Крактала, угіналася пад возам рака, коні ўпярэкіды імчаліся, секлі лёд падковамі. Кап., СЖ Л, 17. УПЯРЭ'ЧЫНА ж. Папярочка, перакладзіна. Адразу адчуў, што перад гэтай вёрткай дзяўчынай ён нейкі няўклюдны, медзведзяваты, ногі саслізгаюць з тонкіх упярочын. Дан., ЗА, 201. УПЯЧО'НЫ (упечоны) дзеепрым. Засмажаны. Да той чэлавек прэд сьмерцью прыказаў сваім сыном, штобы ему каждой ночы была ўпечона цэлая карова i две печывы хлеба. БКЭ, № 37; Юравічы Рэч. УРА'ДЗЩ Ь зак. Вырашыць, зрабіць. Што ни рабиу завидны поп, ничого не ўрадзиць. Серж., СРБП, 41; Лучыцы Маз. УРА'ЖЫ (уражий) прым. Варожы. У скрыпачку йграя, струна струне голос подавая, Що ня будзе доли ўражему сыну. Д.-З., ПП, 146; Красная Воля Маз. УРА'ЗЩ Ь незак. Трывожыць. Ня йграй, купчык, ня йграй: Мое раны ня ўразь. Рам., БС, III, 262; Г ом. УРА'НШ прысл. Раніцай, ранкам, уранку, у ранішні час. Глядзі ж, калі ты гэтае не здзелаеш, то мой меч — табе заўтра ўранні галава з плеч! ЧК, II, 546; Перарост Том. Я падумаў, што пячы булкі яна будзе не ўранні, а ноччу, каб ніхто не бачыў. Шам., ВТБ, 140. Параўн. у р а н ц ы. УРА'НЦЫ прысл. Тое, што ў р анн i. Была ў мяне ўрапцы. РП, 571; Чамярысы Браг. УРАЧЫ ЦЬ зак. Сурочыць, урачы. Хто якими уроками ураче, Хай яму кровъю вочи заволоче! Рам., БС, V, 21; Дзятлавічы Том. УРО'ІЦЦА зак. Засесці, прыйсці, убіцца (у галаву). Лихо яго ве