Лучыц-Федарэц АДМОЎНАЯ ЭКСПРЭСІЎНАЯ ЛЕКСІКА Матэрыялы для слоўніка Брэстчыны Лексіка, разглядаемая ніжэй, ужываецца ў вёсцы Акропна Драгічынскага раёна Брэсцкай вобласці. У мове яе жыхароў адсутнічае аканне, яканне, цеканне-дзеканне i іншыя найбольш яркія рысы беларускай мовы. ё й уласцівы асноўныя рысы брэсцка:пінскіх гаворак. Галоўнае, што адасабляе гаворку вёскі ад суседніх,— гэта наяўнасць дыфтонга іэ, які выступав пад націскам на месцы a('a) пасля мяккіх зычных (y тым ліку i шыпячых) i ŭ (йот), апрача займенніка я 1, а таксама наяўнасць тука i ў адпаведнасці з *e. У адзначаным дыфтонгу першая частка (элемент г') складае па працятласці дзесьці толькі 1/3 другой, націскной часткі. У нашых запісах у транскрыпцыі матэрыялаў адлюстроўваюцца не ўсе асаблівасці мясцовага вясковага вымаўлення. Не адзначаецца паўмяккае вымаўленне галоснага э (паўмяккае вымаўленне i передаецца праз a), глухасць звонкага зычнага перад глухім (асабліва перад к; [лошка] — у запісах ложка, [тронишка] — у запісах тронижка), дыфтонг {э прадстаўлен літарай e, вымаўленне гука ы атаясамліваецца з e, гук ы ў радзе пазіцый вельмі цяжка акрэсліць, бо ён можа набліжацца або да э, або да ы. У адпаведнасці з тукам ы (*y) у гаворцы адзначаецца тук э: мэш мыш', сэн сын'. У гэту падборку трапіла пераважна лексіка з адмоўна-эмацыянальнай характарыстыкай, таму што, як вынікае з папярэдняга агляду экспрэсіўнай лексікі в. Акропна, такая эмацыянальная лексіка тут прэваліруе. Гіпакарыстычныя формы з'яўляюцца або агульнавядовымі, або малацікавымі па паходжанні i ўтварэнні. 1 Гл.: Д. C. Ц е л я н ц ю к. Аб дыфтонгу йэ ў гаворках Пінскай вобласці.— Працы Інстытута мовазнаўства АН БССР, вып. 1. Мінск, 1954, стар
Дадатковыя словы
зяўляюцца, тронйжка, тронйшка
1 👁