Г Гавары з чортам пацеры! Уласна бел. Выказванне абурэння, незадавальнення тым, з кім немагчыма весці размову, ніяк нельга дамовіцца. — Ніхто вам зайздросціць не стане. — Вось і гавары з чортам пацеры! Відаць, не ўсім вялікім пад святымі сядзець (А. Махнач. На паляванні). Пацеры — малітва, тэкст, які гавораць вернікі, калі звяртаюцца да Бога. У вобразнай аснове фразеалагізма як бы супрацьпастаўляюцца Бог (праз пацеры) і чорт; з гэтага вынікае зыходны сэнс: немагчыма гаварыць з чортам тое, што яму проціпаказана. Гаворыць сам(-а, — о, — і) за сябе. Калька з лац. м. (геs ірsа рег sе vосіfегаtur; літаральна «справа гаворыць сама за сябе»). Выразна сведчыць пра што-н., не патрабуючы іншых пацвярджэнняў. Ужо адзін факт, што Саід мае тры аўтамашыны, гаворыць сам за сябе (А. Мяснікоў. Рэаліі Арабскіх Эміратаў). Тут дзеяслоўны кампанент — сэнсаўтваральны, суадносны са значэннем 'сведчыць аб чым-н., паказваць на што-н.'. Гадаваць змяю на сваіх грудзях. Гл. змяю гадаваць на сваіх грудзях. Гадзіна (змяя) падкалодная. Агульны для бел. і руск. (змея подколодная) м. Агідны, шкодны, каварны чалавек, які дзейнічае спадцішка. Адцураўся сын, выракся… Гэта Альжбета так яго навучыла, змяя падкалодная… Гэта ж трэба — прыедзе, а да бацькі і воч не пакажа… (М. Гіль. На заходзе сонца). Узнік у выніку супастаўлення каварнага чалавека з гадзінай (змяёй), што хаваецца пад калодай і джаліць спадцішка. Гадзіны(-а) пік. Калька з франц. (hеuгеs dе роіntе) ці паўкалька з англ. (реаk hоurs) м. Час найвышэйшага напружання ў рабоце транспарту, прадпрыемства і пад. У магазіне было цесна і душна, як у тралейбусе ў гадзіну пік (А. Крыга. Паўночны фарватэр). Гад печаны. Уласна бел. Агідны, шкодны чалавек. Гэтак жа нацярпеліся ад таго гада печанага, дык ва ўсіх языкі паразвязаліся: усё яму прыгадалі, за ўсё аддзячылі (Р. Сабаленка. Іду ў жыццё). Узнік у выніку «разгортвання слова ў фразеалагізм» (В. М. Макіенка). Выраз абазначае тое самае, што і слова гад у сваім другім, пераносным сэнсе (вылюдак'), але адрозніваецца павышанай экспрэсіўнасцю, бо «нарошчаны» кампанент
Дадатковыя словы
hеurеs, rеs
54 👁