фразеалагізмамі хоць зубы на паліцy кладзі (гл.) і зубы на паліцу класці (гл.). У саку. Гл. y самым саку. У самым саку. Агульны для ўсходнесл. м. У поўным росквіце сіл. Уніят быў яшчэ не стары, як кажуць, y самым саку (М. Машара. Сонца за кратамі). Узнік на аснове падабенства з'яў. Спалучэнне ў саку (з прамым значэннем слоў) ужываецца, калі гавораць пра расліны: y веснавы час яны ўзмоцнена жывяцца сокамі зямлі. У сарочцы (кашулі) нарадзіўся. Агульны для ўсходнесл. м. Удачлівы, шчаслівы, шчаслівец. Штаб быў на месцы. Павел Адамавіч дужа ўзрадаваўся, што я вярнулася. — У сарочцы ты нарадзілася, Валя (І.Шамякін. Шлюбная ноч). Паходжанне фразеалагізма звязваецца з павер'ем: калі дзіця прыходзіць на свет не голае, як звычайна, a ў «сарочцы», — г. зн. калі яго галоўка пакрыта каляплоднай плеўкай, якая ў хуткім часе спадае, то яму наканавана шчаслівая будучыня. У свет вочы. Уласна бел. (параўн. падобны выраз ва ўкр. м.: світ за очі). У невядомым напрамку, не выбіраючы дарогі, абыкуды (ісці, пайсці і пад.). Вось ім солтыс прывёў нейкага з тых, што пасля турмы за камуну не маюць права жыць у сваім павеце, a ідуць у свет вочы на высылку (Я. Брыль. Праведнікі і зладзеі). Выраз узнік аб'яднаннем двух фразеалагізмаў-сінонімаў y адзін, вынікам іх кантамінацыі стаў фразеалагізм з той самай семантыкай: (ісці) y свет+(ісці) куды вочы глядзяць = y свет вочы. У свіныя галасы. Агульны для бел. і ўкр. м. Позна, запознена. Потым стары ўспамінае пра сваё ранішняе здарэнне. Спазніўся вось толькі дарма, выбраўся з дому ў свіныя галасы (Я. Брыль. Надпіс на зрубе). У свіныя галасы — гэта «калі свінні вішчаць, падаюць галасы». Свінні прачынаюцца позна, пазней за іншых жывёл. Таму пра таго, хто любіць многа спаць, кажуць, што ён «кладзецца з курамі, a ўстае з свіннямі». Відаць, і прывычка позна прачынацца выпрацавалася ў свіней таму, што кармілі іх пазней, чым іншых жывёл ці птушак, для якіх не трэба было варыць у печы. «Гаспадыня звычайна даглядае свіней пасля таго, як уходзіцца каля печы, дагледзіць гаспадарку, і галодныя свінні падаюць галасы» (Ф. Янкоўскі). Усе карты золытаны (змешаны) чые, каго. Агульны для ўсходнесл. м. Чые-н. планы, намеры, разлікі разбураны, разладжаны. Адным словам, пан Зыгмусь быў аглушаны, а ўсе яго карты аказаліся змешанымі (Я. Колас. Хата над балотцам). Структурна арганізаваны як двухсастаўны сказ, фразеалагізм утвораны на аснове дзеяслоўнага блытаць
Дадатковыя словы
абяднаннем, зблытаны, зяў, паверем
39 👁