турбуюць іншыя рэчы. Перш за ўсё я не маю яшчэ сабе замены ў эмтээс, сяджу на двух крэслах (Т. Хадкевіч. Даль палявая). У аснове фразеалагізма — нерэальны вобраз. Магчыма, выраз склаўся пад уплывам франц. être assis entre deux chaises (літаральна «сядзець паміж двух крэслаў»), які ў сэнсавых адносінах супадае з першым значэннем фразеалагізма сядзець на двух крэслах. Сядзець на шыі (на карку, на гарбе) чыёй, y каго, каго, Агульны для ўсходнесл. м. Знаходзіцца, быць на чыім-н. забеспячэнні, утрыманні. У маім узросце бацька ўжо цэлую сям'ю карміў, хату пабудаваў, іншыя людзі навуковыя адкрыцці паспелі зрабіць, а я? Сяджу ў бацькоў на шыі… (А. Карпюк. Данута). У аснове фразеалагізма — гіпербалізаваны вобраз. Сядзець склаўшы (злажыўшы) рукі. Агульны для ўсходнесл. м. Нічога не рабіць, бяздзейнічаць. Атака захлынулася, і паўтараць яе не было сэнсу. A сядзець склаўшы рукі — злачынства перад рэвалюцыяй, перад таварышамі, якія гінулі ў горадзе (С. Грахоўскі. Рудабельская рэспубліка). Узнік y выніку пераасэнсавання свабоднага словазлучэння, напрыклад: «Маці сядзіць, склаўшы рукі,— простая, акамянеўшая і глядзіць на абраз, вусны яе нешта шэпчуць…» (В. Каваль). Магчыма, y аснове фразеалагізма, як мяркуе П. Сцяцко, «вобраз намаляваных на іконах святых са складзенымі пэўным чынам (згорнутымі) рукамі». Параўн. y зборніку Я. Рапановіча «Беларускія прыказкі, прымаўкі і загадкі»: сядзіць, рукі злажыўшы, як святы. Або: «— Баюся: трэба чакаць горшага… — Дачакаемся! Калі будзем сядзець, як бажкі! Склаўшы рукі…» (І.Мележ). Сякера пад лаўкай (лавай). Уласна бел. Не знаходка, не адкрыццё, даўно вядомая рэч, з'ява, факт і пад. Сякера пад лаўкай! — Скарупкаў «Slownik fraseologiczny», які так доўга чакаў маёй пільнейшай увагі (Я. Брыль. Дзевяноста чацвёрты). Узнік унутрыфразеалагічным спосабам — на аснове выклічнікавага выразу знайшоў сякеру (тапор) пад (за) лаўкай (гл.). Параўн. y М. Федароўскага: «На Палессі кажуць: От нахадка: тапор за лаваю». Сякі-такі нямазаны (такі-сякі нямазаны). Агульны для ўсходнесл. м. Выраз, які ўжыв. замест разгорнутай характарыстыкі ці ацэнкі каго-н., звычайна адмоўнай. [Жлукта:] Хацеў бы я яшчэ зайсці да таварыша Бывалава… Перадайце яму прывітанне. Скажыце, што прыехаў сякі-такі нямазаны (К. Крапіва. Мілы чалавек). Утвораны на аснове фразеалагізмаў сякі-такі, такі ды сякі шляхам пашырэння іх кампанентнага складу словам нямазаны, якое першапачаткова, відаць, усведамлялася як «не мазаны мірам
Дадатковыя словы
зява, сямю
38 👁