о Ох, ц я ж к а я ты» ш а п к а Ма н а м а х а = руск. Ох, тяжела ты, шапка Мономаха! - афарызм з драмы "Борис Годунов" (1825) рускага паэта, пісьменніка і драматурга А.С. Пушкіна (1799-1837): "[Царь:] - Но кто же он, мой грозный супостат? Кто на меня? Пустое имя, тень — Ужели тень сорвет с меня порфиру, Иль звук лишит детей моих наследства? Безумец я! чего ж я испугался? На призрак сей подуй — и нет его. Так решено: не окажу я страха, — Но презирать не должно ничего... Ох, тяжела ты, шапка Мономаха!" (Царские палаты). Першапачаткова паходзіць ад выразу шапка Манамаха - назвы аднаго з сімвалаў царскай улады на Русі, галаўнога ўбору з філіграннага золата, каштоўных камянёў, крыжам наверсе і сабалінай апухай, які ўрачыста ўскладаўся на галовы рускіх цароў пры іх каранацыі на Царства Маскоўскае да 1724 г. і быў нібыта атрыманы, паводле падання, яшчэ вялікім князем Кіеўскім Уладзімірам II (1053-1125) па мянушцы Манамах (стараж.-гр. Манатах — адзінаборац') з Візантыі, але на самой справе зроблены на Сярэднім Усходзе ў XIV ст. □ Высокая пасада патрабуе вялікай адказнасці і выканашія мноства абавязкаў, часта даволі цяжкіх і не заўсёды прыемных; увогуле любые клопаты, з якімі прыходзіцца сутыкацца і да т. п.Ш [Шуйскі:] - Я ўжо сам гатовы адмовіцца ад гэтай улады, але ж баяры... Іх не зразумець - і змовы замысліваюць, і адиускаць на спакой не адпускаюць. [Фідлер:] — Нездарма ж кажуць — цяжкая шапка Манамаха!... (I. Чыгрынаў. Хадзілі мы находамі). Збожжа — таксама важны чыннік харчовай бяспекі, кукуруза таксама, хмель і г. д., бо мы гэтаксама залежым праз іх ад іншых дзяржаваў. Так, цяжкая шапка Манамаха! ("Наша свабода", 2000 г., № 49). *[Янка:] - Ну, а калі я зраблю сабе трон-круцёлку і буду глядзець на ўсе бакі свету і яшчэ сабе пад ногі, каб не спатыкнуцца на шапку Манамаха ды нос не расквасіць? [Базьшь:] - Ты будзеш лупіць вочы на іншых і не аддасі нас пад руку старэйшага брата. ("Наша слова", 1999 г., № 36). Параўн.: шапка Манамаха (Лепешаў 2004: 414). Руск.: Ох, тяжела ты, шапка Мономаха! (Ашукин, Ашукина [1955] 1987: 256), Тяжела ты, шапка Мономаха! (Берков, Мокиенко, Шулежкова 2000: 505). О Х, ЦЯЖКАЯ ШАІІКА МАНАМАХА. Г П. ОХ, ЦЯЖКАЯ \Ъ\, ш а п к а Ма н а м а х а. П П а д і я л я й I ПАНУЙ (УЛАДАР) лац. D ivide et im pera - аф ары зм склаўся на аснове абагульнення зм есту ш м атлікіх гістары чных кры ніц