УСЯ-УСЕ'НЬКАЯ. Усю-ўсёньку зімку ў лесе (на распрацоўцы лесу). Кл. ХАДНЯ ' ДАБЕ 'ЛАГАДНЯ. Клопат i праца на ўсю ноч. Зуб. ХВА 'ЛЯЦЬЗАДО 'БРАЕ, ГА 'НЯЦЬЗАЛІХО 'Е (арф.). Сл. Гл. ганіць, ліхі1 ў выпуску 1959 г. ХВАРСУБАУЗЯ 'ЛА (возьме). Хіба такога здараўца (гл. здаравёц) хвароба возьмя? Сым. ХОЦЬBO'KAВЫ 'КАЛІ (хаць воко выкаль). Кл. ХОЦЬГО 'ЛАМУАСТАЛДЦА, АЛЕНЕПАДДА 'ЦЦА (арф.). Зуб. ХОЦЬКЛО 'ЧЧА, ХОЦЬВО'УНА, АБЫКЕШКАПО'УНА. Хадь клочч[э], хаць воўна, абы кішка поўна. Кл. ХОЦЬКУЛЬГА 'ВЫ, ХОЦЬНАСА 'ТЫ, АЛЕХІТРЫIБАГА'ТЫ. Выражае мараль прыватніцкага свету. Вольн. ХОЦЬНЯУЕОКНА, ДЫКУЛЕ'ЖНА. Хаць няўёжна, дак улёжна. Асуджэнне гультайства, абыякавых, пасіўных адносін да свайго становішча, стану. Kac. (ЕЖ) ХОЦЬРАСПЕРАЖЫ 'СЯ (е(е)ж, хаць (хоць) расьперажыса(ся)). Колькі хочаш, даадвалу. Кл., Хал., Сл. У госьц[е]х ёж, хаць расьперажыса, а ў кішэню ні хавай. Вайц. ХОЦЬТЫКЛАДЗКСЯIПАМІРА 'Й. Хот ты кладзіса й памірай. Гавораць пры цяжкім становішчы, з якога цяжка знайсці выхад. Хал. ХТОГАРУ'Е, ДЫКIМАШ. Хто гару[е], дак i ма[е]. Гаруе—у сэнсе працуе, працуе многа, не баіцца працы. В. ХТОЕСЦЬНАЖО 'М, ТОЙЗ'ЕСЦЬРАЖО 'Н. Хто ёсь нажом, той зьёсь ражон. Кл. ХТО 3 КРА 'Ю —ТАМУ' КАРАВА 'Ю, АХТО 3 СЯРЭ 'ДЗІНЫ —ТАМУ' БЯРЭ 'ЗІНЫ. У варыянтах: у сярэдзіне, на сярэдзіне, па сярэдзіне. Ураджэнец в. Во