КРЫВІ. Змарнаваць крыві нямала, колькі і пад. каму. Няўхв. Зрабіць непрыемнасці каму-н., моцна раздражніць каго-н. Сколькі ён мне сёня крыві змарнаваў, гэты твой кот! Гані яго за дзьверы! Бершты Шчуч. (ЗНФ, 45). Сядзіш только ля цілівізара, а мне нічого ні паможаш. Мне гэта ўжэ німало крыві змарнавало. Забалаць Воран. (ЗНФ, 45). Папіць крыві чыёй. Пагард. Вымучыць каго-н., прычыняючы пакуты. Што пра паноў гаварыць, яны адраявалі сваё, папілі нашай крыві. Жыжма Іўеў. (СГВ, 26). КРЫЖА. Як з крыжа зняты. Вельмі худы. Твая маці стала такая як з крыжа знята. Змяёўцы Дзятл. (СГВ, 615). КРЫЖАМ. Крыжам легчы. Прыкласці ўсе намаганні для ажыццяўлення чаго-н. Крыжам лягу, але сваё вазьму. Жупраны Ашм. Крыжам лягу, а сваго ні ўступлю. Парэчча Гродз. (СНМ-2, 122). Хоць крыжам ляж. Як ні старайся, што ні рабі (не выходзіць, не атрымліваецца што-н.). Выказванне адчаю, бяссілля. Такого хоць крыжам ляш ні навучыш, і ні чапайця вы яго. Бершты Шчуч. (ЗНФ, 76). Сяраўно сёня гэтага хоць крыжам ляш ні зробіш. Забалаць Вор. (ЗНФ, 76). КРЫЛО. Браць пад крыло каго. Клапаціцца пра каго-н. Ты яго бяры пат крыло, а ён потым аддзякавае. Шылавічы Сл. (СГВ, 580). КРЫМ. Прайсці (абысці, аб'ехаць) Крым і Рым. Зведаць шмат чаго ў жыцці, набыць вялікі жыццёвы вопыт у розных складаных сітуацыях, выпрабаваннях. О, яна прайшла Крым і Рым! Хоць і маладая, а за пяцёх старых ведая. Кашалёва Навагр. Гэты прайшоў Крым і Рым, ты на яго не раўняйся. Алекшыцы Бераст. Павала ў нас уважалі, бо чалавек быў граматны, талковы, усё знаў. Пра яго казалі, што ён Крым і Рым абышоў. Старына Маст. Наш Мацей столькі пабачыў у сьвеці, аб'ехаў Крым і Рым. А ўсёроўнака ў сваю хаціну вярнуўся. Зэльва Зэльв. ● Як сведчаць слоўнікі, рускай, украінскай і польскай мовам фразеалагізм невядомы. У польскай мове з такімі самымі анамастычнымі кампанентамі ёсць фразеалагізм gdzie Rzym gdzie Krym (дзе Рым дзе Крым), але з іншай семантыкай – 'дзе адно, а дзе другое'; 'пры чым тут гэта, якія гэта мае адносіны да чаго-н.' Можна сцвярджаць, што фразеалагізм ёсць уласнабеларускі. І адна, і другая ўласныя назвы абраны невыпадкова. Па-першае, яны добра рыфмуюцца, па-другое, аб'ядноўваюцца тым, што выклікаюць уяўленні пра моцныя выпрабаванні чалавека. Паломнікі-католікі з Беларусі пешшу выпраўляліся ў далёкую дарогу, каб пакланіцца святым мясцінам у Рыме. На нялёгкім шляху яны сутыкаліся з многімі перашкодамі, не ўсім было суджана дайсці да запаветнай мэты і вярнуцца. А Крым асацыятыўна звязваецца з зямлёй, якая была аб'ектам войнаў паміж рознымі дзяржавамі на працягу стагоддзяў і засведчыла мноства пакутаў, смерцяў сярод воінаў і мірных жыхароў. І паломнік, што прыйшоў з Рыма, і салдат, што жывы вярнуўся з Крыма, у адной асобе сумяшчаюць якасці чалавека, які пабачыў і зведаў шмат добрага, святога і, наадварот, кепскага, трагічнага, бесчалавечнага, што сведчыць пра вялікі досвед і жыццёвую загартаванасць такой асобы. КРЫМЕ. Быў у Крыме і ў Рыме. Часцей ухв. Мае вялікі жыццёвы вопыт, набыты ў розных мясцінах, у розных выпрабаваннях. О, гэты быў у Крыме і ў Рыме, ён так просто ні здасца, будзя атстойваць сваё. Караневічы Гродз. КРЫЦАЮ. Ляжаць (сядзець) крыцаю. Нічога не рабіць, гультаяваць. Мой мужык ні прывык ляжаць крыцаю, ён кожны дзень у рабоці. Зэльва Зэльв. Як пашла замуш, та і сядзіць крыцаю ў хаці, паляц ап паляц ні стукня. Талькаўцы Ваўк. КРЫШАЧКІ. І крышачкі пабраў. Вельмі падобны на каго-н. (з бацькоў ці родных). Рыхтык бацюхно, і крышачкі пабраў. Чамяры Сл. (НЛ, 57). Вар. і кропелькі (крошачкі, крышачкі, крышкі парашкі) пабраў (падабраў, пазбіраў). КРЫШКАЙ. Накрыцца крышкай. Памерці. Учора вечарам стары Маркевіч накрыўся крышкай. Казіміраўка Гродз. (СГВ