быў ахочы даць лішні кусок, у яго гэдык – дзе сядзеш там і зьлезяш. Старына Маст. Я табе ні жонка, на мне дзе сядзеш там і ўстанеш. Правыя Масты Маст. Ні на тога напаў, на мне дзе сядзеш там і ўстанеш. Барысаўка Іўеў. Дзе сядзеш там і ўстанеш. Лаша Гродз. (МСГВ, 588; ППФВ, 22). Вар. дзе сядзеш там і злезеш (устанеш); дзе сеў там і злезеш. Дзе там. Выкл. Вокліч немагчымасці, адмаўлення чаго-н., пярэчання чаму-н. Як ціпер школы, а тагды якая школа. Ціпер есьць, ды ні вучацца. А тагды кап вучыцца – дзе там. Крывічы Зэльв. (ДМГ, 64). Кожны дзень яму дзяўбу, каб кідоў курыць, але дзе там. Рацкевічы Івац. (ДСК, 72). Пасварылася была з зяцём, зарэкалася – не пераступлю парог яго хаты, ды дзе там, пайшла, унукоў хочу паглядзець. Хрышчонавічы Івац. (ДСК, 88). Дзе ты бачыў (бачыла). Выкл. Выказванне адмаўлення, немагчымасці чаго-н. Гэта ў горадзі свіней пацьсцілаюць пілавінамі, а на вёсцы, дзе ты бачыў, кап хто пацсцілаў. Навасёлкі Гродз. (СНМ, 109). Выкінь ты яго з галавы. Няўжэ ты думаяш, што будзяш за ім шчасьліва. Дзе ты бачыла! Такі самы пяніца, як бацько. Бабіна Гродз. Вар. дзе ты бачыў (бачыла); дзе вы бачылі. Дзе хочаш. Там, дзе прыйдзецца, дзе здарыцца. Тожэ места ні было. Дзе хочэш ідзі жыві. Восава Навагр. (ХБД, 204). ДЗЕВАК. Ад дзевак адвесці і да бабы не давесці каго. Асудж. Падмануць дзяўчыну, не ажаніўшыся з ёй. З адной гады два хадзіў, адзь дзевак адвёў і да бабы ні давёў, а ціпер, чула, да другой клінкі падбівая. Бершты Шчуч. (ЗНФ, 15). Ты яго асьцярагайса, бо ён можа і цібе адзь дзевак адвесьці і да бабы ні давесьці. Якубавічы Шчуч. (ЗНФ, 15). ДЗЕВЯНОСТА. Дзевяноста дзевяць у каго. Асудж. 1. Хто-н. разумова адсталы, псіхічна ненармальны. – Дзевяносто дзевяць – гэто палувумянны, калі розуму ў галаве няма. – А чаму дзевяноста дзевяць? – Ну, як стопрацантово, то добро, гэто разумны, а дзевяносто дзевяць – адзін процант ні хватая. Такія во задзіры. Балотца Навагр. 2. Хто-н. неразумны, легкадумны, дурань. У це што, дзівяносто дзевяць?! На таком марозі беш шапкі ходзіш!.. Бабіна Гродз. Ад Мішы ўсяго можна чакаць, бо ў яго дзевяноста дзевяць. Юравічы Дзятл. (ЗНФ, 28). Усе людзі паадзяваліся як людзі, а ты можаш сабе ісьці й так, калі ў цябе дзевяноста дзевяць. Маркішы Гродз. (ЗНФ, 28). Праўду, мусі, кажуць, што ў Сцёпкі дзевяноста дзевяць: онака [вунь] малых сабраў і нешто ім расказвая. Кулявічы Свісл. (ЗНФ, 28). Вар. дзевяноста дзевяць на фронце і, а адзін (адна) у (на) рамонце. Дзевяноста дзевяць а адзін гуляе ў каго. Асудж. Хто-н. разумова адсталы, псіхічна ненармальны, дурань. Што ты зь ім гавэнду завёў, у яго ш дзівяноста дзевяць а адзін гуляя. Галавічполе Шчуч. ДЗЕД. Альховы дзед. Няўхв. Чалавек, якому не даходзіць, якому трэба некалькі разоў сказаць, каб ён што-н. выканаў. Табе колькі рас трэбо пра агарот напомніць? Альховы дзет! Хучэй будзя самой зрабіць. Стокі Свісл. Як дзед да штаніны прычапіцца і пад. Вельмі моцна, неадступна, назойліва (прычапіцца, прыстаць да каго-н.). Мы жа ш ужо думалі ехаць адныя, алі ш во Янка прычапіўся як дзед да штаніны, усё крычаў ехаць разам. Варняны Астр. ● Дзед – калюча- ўчэпістае суквецце-шышка лопуху. ДЗЕДА. Як у дзеда ў торбе дзе. Бязладна, бессістэмна. Чаго тут не панакідана ў цябе на стале, толк як у дзеда ў торбе. Варанкі Шчуч. (СГВ, 620). ДЗЕДАМ. За дзедам. У мінулым. За дзедам пастаўнік выгараджаны аш да рэчкі быў. Жылі Іўеў. (СПЗБ-3, 434). ДЗЕДУ. Даў дзеду грош. Няўхв. Нудна і доўга гаварыць адно і тое. От, што яна скажа – даў дзеду грош і ўсё, кажды рас пра сваго сына, які ён харошы, які разумны. Адна і тая песьня. Дубінка Гродз. Выключы ты гэту сесю [сесію], а то цалюткімі днямі – доў дзеду грош і доў дзеду грош, слухаць абрыдло. Бабіна Гродз. ДЗЕЛА. Адно дзела. Ухв. Вельмі добры, выдатны. Добрая дзяўчына ў цябе: і красівая, і працавітая, і вясёлая, ну, проста адно дзела! Астравец Астр. Хлопец у цябе адно дзела. Гудагай Астр. Вот голас у яе – адно дзела, ёй толькі на сцэні сьпяваць. Вольна Бар