Адбіраючы з сваёй картатэкі народныя фразеалагізмы на гэтую кнігу, аўтар не браў пад
увагу: ужываецца або не ўжываецца той ці іншы фразеалагізм у беларускай літаратурнай
мове, сустракаецца ці не сустракаецца ён у суседніх славянскіх мовах — рускай, украінскай,
польскай. Хацелася паказаць не толькі багацце, а і разнамаснасць, разнастайнасць і
самабытнасць народнай фразеалогіі беларусаў.
Крыніцы кнігі
Асноўных крыніц матэрыялу гэтай кнігі тры:
- аўтарскія запісы;
- надрукаваныя тэксты жывой народнай мовы і фальклорныя творы;
- зборнікі беларускіх народных прыказак і прымавак.
Коратка пра кожную з крыніц.
У гэты, першы выпуск "Беларускай фразеалогіі" трапіла толькі частка матэрыялаў, што
занатоўваліся аўтарам амаль усе пасляваенныя гады (больш інтэнсіўна — з 1950 года).
Збіранне фразеалагізмаў мае сваю спецыфіку, прыкметна адрозніваецца ад збірання лексікі.
У першым выпадку "на ўзораенні" збіральніка шматлікія варыянты пытанняў: "Як у вас
называюць гэтую рэч?", "Што абазначае слова гузяка?", Ці кажуць у вас так?", "У вёсцы
Палужжа ёсць слова дамоўніца. А ў вас?" Такіх і падобных пытанняў, збіраючы
фразеалагічныя матэрывялы не выкарыстаеш. Цярплівае і засяроджанае слуханне трэба
спалучаць з уменнем весці і ажыўляць гутарку, размову. І толькі добра ўчуўшы фразеалагізм,
зважаючы на тое, з кім гутарыш, як успрымае субяседнік пытанне і ці зможа на яго адказаць,
можна спытацца, каб дакладней высветліць значэнне выслоўя. Дзве ілюстрацыі.
Жанчына прадае каштэлі, салодкія яблыкі, і расказвае:
— У нас гэ*дакіх каштэ*ляў — мы стаўпе*цкія, недалёка ля Сто*ўпцаў, — мо' тон тры будзя.
Прые*дзяця — яшчэ й на стол зьбяру. А яблыкаў таньне*й прадамо*.
Сэнс спалучэння на стол сабраць [збіраць] быў зразумелы, але пачутая ілюстрацыя — не
дастатковая.
— Як гэта "зьбераце на стол"?
— Ці сваяк які, ці чалавек харошы трапіцца, то трэба сабраць на стол: кап чыста заслаць,
паставіць чаго ёсць.
2. — Я ж адрэзанаю лустаю жыла.
— Чаму адрэзаная скіба? (Я ведаў, што ў раёне бытуюць словы луста і скіба з адным
значэннем.)
— І ў бацькоў не была сірата, й гаспадара [мужа] мала [мела], а ўсю жытку адна, — век сама
сабою.
— А нашто так кажаце: "Адрэзаная луста"?
— А што з адрэ*занае лу*сты, ці, хай сабе, скібкі? Як ні ссо*хня, то зьяду*ць
Дадатковыя словы
ўзбраенні
20 👁