Ні гневу ні ласкі. Ваўк. п. (М. Фед., ЛБ, ІV). У нашай Параскі ні гневу ні ласкі. (БППФ). Цялё ты і больш нічога! Ні гневу ў цябе ні ласкі. Мін. р., Чыр. А з цябе ні крыўды ні ласкі, як у тае* Параскі. Гл. р., Вайц. 2. Абыякавасць. Забірай, кажам, свае манаткі, а ў нас да цябе ні крыўды ні ласкі. Мін. НІ ДНЯ НІ НОЧЫ (няма, не было, не будзе). Бесперапынна, нязменна; і дзень і ноч. Жылі мы ў памешчыка арандатарамі. Зямлю трымалі, рабілі важка, не было ні дня ні ночы. Петрык. р., Агол. (Хрэстам.). Няма яму ні дня ні ночы, робіць і робіць. А нашто так? Светл. р., Асташ. Такія грымоты, што аж зямля стогне, няма ні дня ні ночы;...на небе кіпіць як у гаршку. Маз. п., Луч. (А. Сержп., СРБП). Сварацца і сварацца, няма ім ні дня ні ночы. Малад. р., Сыч. Няма яму ні дня ні ночы, цёнгле лезе ў вочы. Слон. п. (М. Фед., ЛБ, ІV). НІ ЖЫВЫ НІ МЁРТВЫ. 1. Аслупянелы з пярэпалаху, страху. Тады воўк падышоў [да елкі] і становіцца дубам на яе. А багач той ні жывы ні мёртвы сядзіць, не ведае, дзе ён — ці на тым свеце, ці на гэтым. Сен. п. (Е. Рам., БС, IV). 2. Пра нерухавага, неэнергічнага, вялага чалавека. Хто які! Усякія людзі бываюць. А што з яго смяяцца: ні жывы ні мёртвы? Нікому ж не займае. Гл. р., Сымон. Ой, хацела ж мяне маці за чацвёртага аддаць, а той чацвёрты — ні жывы ні мёртвы, — ой, не аддай мяне, маць. (ПБН). НІ ЗА ПАНЮХ ТАБАКІ. Ні за што, ні за што ні пра што, марна, дарэмна (загінуць, прапасці). "Панюх (табакі)" — ад тых часоў, калі модна было нюхаць табаку (бралі крышачку, на адзін "панюх" табакі ў шчопці і нюхалі). Без прыкметы ў такой нетры адразу заблудзіш і прападзеш у лесе ні за паню*х табакі. Сл. п., Бох. (А. Сержп., КАБСП). Не паспелі людзі і ахнуць, як ён сунуў у самы агонь. — Прапаў чалавек ні за панюх табакі, — кажуць людзі. Тым часам мужык выскачыў з агню, акрыўшыся коўдраю, дый вынес з хаты малое дзіця. Сл. п., Вял. Рож. (А. Сержп., КАБСП). Гл.: ні на нюх табакі. НІ ЗА ШТО НІ ПРА ШТО. Дарэмна, зусім без падстаў, без прычыны. Ні за што, ні пра што — без прычыны. (І. Нас., СБП). А чаго ён ні за што ні пра што накрычаў на мяне? Бых. А ты маўчала б? Ні за што ні пра што як граззю ў вочы… Мсц., Каўш. НІЗКІ НА ВОЧЫ. Блізарукі (параўн.: нізка нахіліцца, каб бачыць, каб разгледзець штосьці). І меншанькі нізкі на вочы? Чаму ж гэтак? Мусіць, чытае, а не глядзелі, як ён чытае? Валож. р., Пярэж. Хлопцу, як нізкі на вочы, нічога, а дзяўчыне, нізкай на вочы, глядзі, ганьба. Тамсама. Надумала тая мачаха збыць са свету падчарку. А як? І каб людзі не ўведалі!.. Назбірала вужовак, ну, вужовых грыбоў, наварыла і накарміла падчарку. А яна з'ела — з ёю нічога ні зрабілася, а тады 'шчэ і відучая стала, ды толькі што на вочы нізкая. Гл. р., Кл. НІКОМУ НІ Ў ШАПКУ. Не прасіць чыёйсьці ласкі, не кланяцца нікому