Гэтую (трэцюю) крыніцу складаюць зборнікі Івана Насовіча і Міхала Федароўскага.
Фразеаграфічны артыкул
Фразеалогія вывучае фразеалагізмы. Іх апісаннем, сістэматызацыяй і тлумачэннем, падачай у
выглядзе даведнікаў (умоўна — слоўнікаў) займаецца фразеаграфія. Слоўнікавым артыкулам
у працах лексікаграфічных адпавядаюць праўлю з: апавядаюць. — МР фразеаграфічныя
артыкулы ў працах фразеаграфічных.
Фразеаграфічны артыкул у "Беларускай фразеалогіі" складаецца з наступных часцін:
- загаловак, у якім падаюцца (у дужках) разнастайныя варыянты кампанентаў фразеалагізма,
паказанні на сувязі фразеалагізма з кантэкстам пры дапамозе слоў (чый, каго, у каго; каму,
чаму; з кім, з чым і падобн.);
- стылістычная паметка — як эмацыянальна-экспрэсіўная ацэнка фразеалагізма (зразумела,
не кожнага);
- тлумачэнне сэнсу, значэння фразеалагізма,
- ілюстрацыйныя прыклады (цытаты).
Спынімся на асобных часцінах артыкула.
У першым (рукапісным) варыянце "Беларускай фразеалогіі" да фразеалагізмаў прыводзіўся
шырокі граматычны кваліфікатар, які паказваў: а) парадак кампанентаў у фразеалагізме, б)
пранікальны ці непранікальны фразеалагізм, в) змяняюцца ці не змяняюцца кампаненты
фразеалагізма, г) сінтаксічная роля фразеалагізма.
Аўтар пераканаўся, што пры амаль поўнай адсутнасці беларускай фразеаграфічнай практыкі і
нераспрацаванасці граматычнай характарыстыкі фразеалагізмаў немагчыма на сучасным
этапе забяспечыць даведнік грунтоўнай граматычнай кваліфікацыяй.
Дыялектная адменнікавасць (варыянтнасць) асобных фразеалагізмаў досыць разнастайная.
Зразумела, усіх адменнікаў аўтар не мог сабраць. У адных раёнах Беларусі — веку
прыкараціць, у другіх — веку ўкараціць, у трэціх — жыцця прыкараціць, у чацвёртых —
жыцця ўкараціць. У аўтаравай картатэцы ёсць усе чатыры згаданыя адменнікі, але
ілюстрацыйныя прыклады з пашпартызацыяй маюцца толькі да першых двух. У кнізе і
прыводзяцца не ўсе, а два першыя. Толькі адзін, першы, прыводзіцца з чатырох наступных
адменнікаў: выпінацца са скуры, лезці (вылазіць) са скуры, дзерціся са скуры, вылузвацца са
скуры. Іншы раз фразеалагізм аднолькавага кампанентнага складу і аднолькавых лексіка-
граматычных сувязей у розных гаворках мае рознае значэнне: першы лепшы — найлепшы,
самы лепшы (у адных гаворках) і любы (у другіх гаворках). Вока мець і вока не мець у адных
гаворках — два фразеалагізмы, у другіх гаворках узаемаадносіны паміж вока мець і вока не
мець зусім іншыя. Так, у шмат якіх вёсках Валожынскага раёна фразеалагізм вока не мець
мае дакладна тое самае значэнне, што і вока мець у гаворках Слонімшчыны: быць
незадаволеным кімсьці, мець прыхаваную злосць і гатоўнасць папомсціцца, панасміхацца.
Усю гэтую стракатасць народнай фразеалогіі пакуль што не ўдалося не толькі пада*ць,
паказаць у кнізе, а нават сабраць, выкласці ў картатэцы
15 👁