наадварот на I в) употребляют, показуя на лицо, относительно к которому что-л. происходит: по отношению, на. Хто бы на кажную рэч быў міласэрдны, над сіротамі i над чэлядзьдзю нявольнаю i над вольнаю, Пан Бог такому міласэрдзе свае ўчыніць. Кіт. 961. Ня крычы на мяне! Ар. У дзесяцёх напалі на аднаго. г) употребляют, показуя время, срок, к которому относятся результаты какогол. действия: на. На Каляды вучаньнікі выяжджалі дамоў. Ар. На Вялікдзень пякуцъ пірагі. Ар. На колькі дзён паехаў да Вільні. х) при означении мотива, прыклепа": к, в. падараваць на радзіны—подаровать ко дню рождения. Ар. на карысьць—в пользу. Ар. i) при означении причины какого-л. действия: на. Зьбіраюць на пагалелых. Ар. Колькі яны далі на пагарэлых? Ар. Даў на ўбогіх. д) употребляют, показуя изменения количества (увеличение, уменьшение, деление): на, в. Табака сьцерта на попел—нюхательный табак стёртый на порошок. На штукі разъдзярэцца. Кіт. 165. е) при означении срока, промежутка времени: на, в. Выехаць на гадзіну, дзень, тыдзень, месяц, год—уехать на час, день и т.п. Раз на дзень, месяц, год—раз в день, в месяц, в год. Як сонца было на захадзе, прыехаў возьнік. я. Г-и: Казкі, 2, стр. 4. ё) для означения состояния, способа действия: на. Умець на памяць—знать на память. Хварэць на воспу—болеть оспою. я) с некоторыми им. существ, создает соединения, указующие способ, характер действия или состояния: с(со). Біблю ён умеў выясьняць на ўсе бакі. Заставін ("Бацыс.'\ Но. 49-50/435-436. Няхай На ўсе стараны мусульмане голас чуюць. Кіт. 90а6. в(во). Крумкач закракаў на ўсё горла. Салавей: Сіла, 71. Хацеў бы раўсьці на ўсе горла. Акула, 529. На векі вякоў канём яму буду. бачыць на свае вочы—видеть кого, чтол. непосредственно близко. Чула яна i на свае вочы бачыла, што людзі йдуць. Дудзіцкі (Бацьк." 49-50/435-436). на цям ня прыходзе, с м. цям. 2, с пр е д л., а) при означении места действия. Нел. На адскоццы жывець ад нас. Нел. 313. Стаяць на зямлі. Ар. Хлеб на стале, рукі свае. П о с л о в., Войш. на буі—на открытом (для ветра, С.) месте. Войст. вол., Вял.; Растсл. б) для означения предметов, будущих инструментом действия, частью конструкции чего-л„ способом выражения чего-л.: на. Крэсла наколцах. Ар. Паліто на ваце. Ар. в) при означении какого-л. действия, обязанностей, состояния: на (иногда не переводится). стаяць на стані—стоять на посту, стаць на старожы—стать на страже, быць на ўзгадаваньню—быть на воспитании. быць на ўрадзе—занимать должность. г) с предл. пред существ., означающими абрадзіненьне"\ на акачэнъню, на апарашэньню, на ацяленьню, на ажарабеньню,—близко к окоту, опоросу, отелу. Сьвіньня хадзіла з брухам гэткім, быццам на апарашэньню была. Ар. У майго таты вялікі дастаты: дзьве курыцы дойныя, пятух на ацяленьню. Пятух на ацяленьню, кот на ажарабеньню. Из песни. на ўзносах—близко к родам. Нел. зоо. На ўзносах будучы, ня годзіцца падыймаць цяжкое. Нел. на.., прирост., употребляют при создавании глаголов; означает неполность действия в отношении не к целому предмету, но лишь к наружной части его: над... Наломлеваць, наламІць, наломлевацца, наламщца, накусіць, налускавацца, налуснуцца, нашчэліць, нашчэрбіцца, нацяцъ... Наломлеваць, наламіць нож, касу. Нел. 311. Наломлены нож. Тм. Асадка наломленая. Тм. Нож наломлюецца, наламіўся. Тм. Налускуюцца, налуснуліся начоўкі. Нел. 311. Не нашчэлюй дошкі. Нел. 326. Неасьцярожна цюкнуў i нашчэліў дошку. Нел. 326. Купіў нашчэленае карыта. Тм. Зуб нашчэролюецца. Нел. 326. Гаршчок нашчэрбіўся. Тм. Нашчэролены зуб баліць. Нел. 326. Нашчэроленая латка, міска цячэць. Тм. на, м н. ч. наце, ч а с т и ц а,—на бери, возьми, получай. Ар.; Нел. 298. На ізьеж дульку. Ст. Наце вам ваша. Ст. На табе, Божа, што ІМ Н е НЯ гожа. Послов. Віленшч. на, цюцька, на!—возглас, которым призывают собаку. Ар. наабіраць,—см. под берці. наагул, нареч.—вообще. Гсл.;Ксл. А наагул ЯК будзе? Навікі Віц. (Ксл.). наадмен, нареч.—взамен (,вместо этого, С.). МГсл. на аДСКОЦЦЫ, в знач. наречия— В Н екоторой отдаленности, отдельно подалее, Нел. 313. на отшибе, в стороне других. Панскі двор на адскоццы ад еяла. Нел. На адскоццы жывець ад нас. Тм. наадварот, нареч. 1. наоборот. Ар.; Шел.; МГсл. Наадварот надзеў cieo му каню вопраць. Ст. 2. обратно, взаимно. Нел. 313. Дай яму кулака наадварот. Нел
Дадатковыя словы
налўскавац, налўснуцца, нашчэрбленая, нашчэрблены, нашчэрблюецца
12 👁