дзедзя 361 дзёяньнік Послов. Жылі дзяды, ня бачылі бяды, а застануцца ўнукі — нацерпяцца мукі. Дел. Так вядзецца ад дзядоў. Тм. 2. всякий старик. Ар.; Нсл. 133; Дел. Кашляв, як стары дзед. Нсл. Ст арая кажа: мой дзед. Дел. Д обра каша пры хлебу, добра баба пры дзеду. Послов. Рапан. 76. Старыя дзяды, бярыце свае КІІ. Гарцава Стдуб.(Косіч). Дзяды вадзГць— Дремать. Гсл.; Нсл. 133. Досіць т абе дзяды вадзіць, валей ляж С П а Ц Ъ. Нсл. Уменыи. ДЗЯДОК-б)кЧ7, предл. дзядку, зват. дзёдку; мн. ч., дат.— КОМ, мн. ч., предл.-кох, м.—старичок. Д зя д к а сабе наняў. Нсл. А дзядок адзін сядзіць. Ст. 3. воображаемый страшный лицом дед с горбом, которым в Великолитве пугают малых детей для удержания их от плача, капризов и шалостей. Нсл. 132. Дзед на ігрышчу—дзед сьвяточны, у выверненым кажусе, горб у яго зялёны, барада ЗЬ лёну. Дел. Уменыи. ДЗеДКа-дк7, предл.и зват.-дку. П ацалуй д зед к у ў ру к у. Нсл. Д зе д к а даў гасьцінца. Ст. дзедзя-дз/, предл. и зват.-дзю; мн. ч., р о д.д з я ў, л а с к а т.— дедушка. 1г. ЧырвОНЫ д зе д зя на к о н ік у ед зе(за га д к а — сьвечаная лучына). 1г. ДЗеДЗЬКа-КЗ, дат., предл. и зват.-ку; мн. ч., род.-ек, каў, ласкат.— дедушка. Вял.; Раст.: Смаленск. 150; Дел. Здароў, дзедзька! Дел. 204. Старэнькі дзедзька быў сядні ў нас. Бардзіч Краснап.(Бяльсл.). СтарЭНЬКІ дзвдзька па гародзеходзе, канапелькі сее. Косіч5. А я дзеду зраблю беду — на кірмаш не паеду. Звару сала, сьпяку блін, каб мой дзедзька дома быў. Вял. Маўчы, дзедзька пачуе, дый у хату ль возьме. Нсл.Дзедзька за вуглом сядзіць. Тм. Гукніце дзедзьку. Тм. дзедзечка-ч к і-ч к у, п р е д л. и з в а т.-Ч К у, уменыи. к дзедзька. 1.—дедушка. Нсл. 132. 2. почтительное обращение ко всякому, хотя бы и незнакомому старику. Дел. 3. старичок, старинушка. Нсл. 132. Ой ты, дзедзечка, глянь на палічку. Росуха Імгл. (Косіч 59). Схадзі, дзедзечка, па венік. Нсл. дзёдзюхна-ны-ну, предл.-ну, ласкат.—дедушка. Нсл. 132. Д зедухн а, лябедзю хна мой. Нсл. дзядуля -ЛІ, дат., предл. и зват.-ЛЮ, ласкат.— дедуш ка. Гсл.; Ар.; Шсл.; Нсл. 133. Д зя д ул я пры ш оў, абаранку даў. Нсл. Д зяд уля, я гат оў з т абою плысьці. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 20, 4). Уменыи., ласкат. дзядулька-льлз— дедушка. Ар.; Гсл.; Шсл.; Нсл. 133. Д зядулька йдзецъ. Нсл. Д зядулька прыш оў да нас у госьці. Ст. дзядуленькаНЬКІ, дат., предл. и зват.-НЪКу, уменьш. к дзядулька— дедушка. Дел. А дзед-дзядуленька, а йдзе твая бабуленька? Дел. дзядуня-НІ, ласкат.— дедушка. Дел. 203. Што ты шалееш, дзет ачка — не даеш дзядуні супачынку. Дсл.532.(подапачынак). Ваш дзядуня а паўдні лю біў спаць. Дел. ДЗЯДЗЮГа-/Ог/, предл.-югу, увелич., грэбл. к дзед 2, 3. Нсл. 132. Ты яшчэ здаровы дзядзю га. Нсл. дзед II (МГсл.)—р од дзеду, дзед калючы, (Варел.) 1.—чертополох. МГсл.;Варел.Напар свайму дзяцяці ад пярэпалахаў калючага дзеда. Варел. 2. —дзядоўнік. Бяльсл. Конь пахадзіў каля прасла, дык цэлая грыва й хвост дзядоў начапляласЯ. Бяседавічы Хоцім.(Бяльсл.). М ой сабака нейдзе ў дзяды ўб іў ся: увесь Ш Ы Ш К а м І аброс. Барысавічы Клім.(Тм.). 3. мордовник круглоголовый, [Echinops spherocephalus]. Верас. 4. вертикальная часть в станку для выгинания полозьев. Бяльсл. Гэты дзед яшчэ крэпкі — хоць які полаз загнець. Ташна Клім.(Бяльсл.). дзедаваць-д ую -д уеш -д уе; повел.-дуй дуйма, несоверш.—есть, питаться, как на Дзяды", когда бывает 12 блюд; пировать. Ар. Соверш. падзёдаваць. Ар. дзедаваць-дую-дуеш -дуе, — беседовать по стариковски. Нсл. 133. Зьберліся дый дзядую ць. Нсл. дзедавік-/кд, предл.- ік у, м.—свиньясамец, откармливаемый на мясо к "Д зядом ". Варел. дзедавічка—см. под дзёдачка. дъёщ у-ава-ава— при на дл ежа щи й деду. Ар.; Дел. М ой бацъка ў хат у дзедаву кулём зь няўзьдзерж най радасьцяй прыбег. Салавей: Сіла 33. дзёдаушчына-ны-не, ж.—земля унаследованая ОТ деда. НК: Очерки 208; Шсл. П аедзем жыць на дзедаўшчыну. Ст. дзёдачка, дзедавічка-чкз-чць/, ж.—свинья, откармливаемая на мясо? к "Дзяд о м ". Варел. Воўк схапіў дзедавічку Янкі Канцавога. ДЗёдка-дк/, предл. и зват.-дку, м. 1. давнишнее приспособление из железа для вставки лучины; вбивалось в стену. Шсл. Уткні лучыну ў дзедку. Ст. 2.—см. под дзед 1. дзёдніна-ны-не, ж.—наследство от дедушки. Нсл. 133. Гэт а мая дзедніна. Нсл. дзея, дзеі, ж.—действие, акт. БНсл. дзеяздольнасьць,-ці, ж.—дееспособность. дзеяздольны, -ная-нае—дееспособный. БНсл. дзёяльнасьць-14/, ж.—деятельность. Гсл. Лят уцелася аб працы ў вольным краю, аб дзеяльнасьці. Дзьве Душы, 10. дзёяльны-ная-нае—деятельный. Гсл. Калі ўж о абіраць, дык дзеяльных, каб карысьць была. Парадзіна Імсьц. (Бясл.). дзёяньне-нл, предл.-НЮ, отгл. имя сущ. к дзеяць, дзеяцца—действие. арытмэтныя(арытматычныя) дзеяньні —арифметические действия. дзёяныпк-/кя, предл.-Іку, зват.-Іча, м. —деятель
Дадатковыя словы
дзедаваць-дўю-дўеш, дзядкў, дзядўленька, дзядўлька-льлз, дзядўня-ні, дкі, дўе, чцьі, ікд, ікя, іогі
2 👁