а 2 а, аб б) соединяет два предложения, из которых одно выражает несогласие с тем, что выражено в другом. Соответствует смыслом союзу "жа, ж ". О союзе "а " в противодейственном" смысле...... хорошо сказано в "Нарысах па гісторыі беларускае МОвьГ, Минск, 1957 г., стр. 391. Что там говорится на основе памяток, написаных на литературном языке белорусском, соответствует с тем, что есть в рассмотренном мною Аль-Китабе" шестнадцатого-семьнадцатого века, написанного на народном белорусском языке. По их мнению "союз а служил для противоставления подлежащего и сказуемого одного предложения подлежащему и сказуемому другого предложения". Лна ўмоўкла, а король меў большое размышленьне а гнеў. (Нарысы, 391). Примеры из Аль-Китаба": Ты на сьвеце што дзенъ посьнікаў, а проз ноч Пану Богу наклоны чыніў. Кіт. 19а92. Ізь неба колькі кітабаў (араб., кнігаў) зышло? ты моў: чатыры кнігі, а сто зьвіткаў прароцкіх. Кіт. 40616. Учыніць Пан Бог галаву яго галавою аслоў, а парсону яго парсонаю сьвіною. Кіт. 84a9. Ica прарок яго міласьць na карэньне траўнае пашоў, а матка яго намаз (араб., малітву) кланялася, аў тым часе Азраіл прышоў. Кіт. 94а4. Да сотні далічыў, а далей зьбіўся. Ст. г) употребляется в сложно-однородных предложениях, в которых во втором предложении есть действие отрицательное или противоположное тому, чего надеешься из первого предложения. 1но тот рок мінуў, а ана перад яго міласьцю ня стала i тых слуг сваіх не паставіла. Літ. Мэтр., Рус. ист.библ. 1192,1516 г. Я. дзей, вольная, а тот Богдан вернець мя ў няволю. Тм., 440. Примеры из АльКитаба": Імам селям (араб., здарованьням) дасьць, а ты не давай. Кіт. 87а15. Прарокі ня ведалі, а стварэньне цябе павялічыў. Кіт. 10961. Нейкі войстры, а салодкі, i гарачы а прыемны. Гэты боль таму вядомы, хто ў жыцьцю кахаць умеў. Крушына: Лебедзь чорная, 53. Людзі йдуць із Сахою й скацінаю, а ён ідзець ізь зелязьніком. Н. (Афанасьев, У, 1914, 8). Табе, маці, у пуні кароўка, а імне, маці, у клеці каробка. Старадуб (Жив. Старина, 1909, I, 102). Атопкі чужыя панасіў, а яшчэ вашапрудзіцца. Нел. 376. г) Союзом "я "соединяются предложения остро противоположные своим смыслом. Значит тоже, что союз яле"(но). Я, дзей, на тот рок на зямлі быў сам i судзьдзю сваяго вывеў, а ты, Мерла, ня быў. Літ. Мэтр., Рус. ист. библ. XX, 22, около 1510 г. Ты пасядзі тут, а я найду на еяло восі дабываці над тот воз. Тм., 13И, 1519 г. (Снадар Бог) раскажа намусім, абысьмы сэдждэ (араб., род наклону) Адаму учынілі, а адзін із нас (ангілаў) сэдждэ яму ня ўчыніць. Кіт. 8 la i. У нрочкі зьбірайся, а жыта сей. Послов. Лясьніка дома ня было, а лясьнічыха. Ст. Доўга хадзіў так музыка на сьвеце, весяліў добрых людзёў, а ліхім без нажа рэзаў на сэрцу. Сц. Горка рэдзька, а ядуць; блага Замужам, а йдуць. Послов. ali) Союз укрепительный. Употребляют в начале или в середине предложения для прибавления силы, понятности: да. Он жа начаў ваяваці Літоўскую зямлю а з номаччу нямецкаю. Віл. 4446 (Карскі,ІІ-3,222). А скуль, дзеўка? — а з Чавус. Шынкарачка малада, падай мёду i віна i гарэлкі чаркі дзьве. — А за колькі, маладзец, а за колькі, беленькі? Горд. (Кот. 214). Ці ж мая гарэлка а не салодкая, ці ж мае заедкі а не смачныя? Гсл. Таргач ня жыў, калі ня выкручуе чаго ў нашага брата, заўсёды хоць копейку а выкруце. Нел. 84. А маламала што ня стане. Ст. А чаму ж?—почему нет? А скуль, дзеўка? - А з Чавус. — Хочаш замуж? — А чаму ж. Зварыць ігрушы? — А чаму ж. Ар. А чыя ж іскрыпка гэта? зноў спытаўся гаспадар. — А яго! О, граць ён мэта. С. Музыка, 88. Я над ягоную іскрыпку ў кунежнай восенскай журбе а ўрочыста, а бяз крыку на ліры выславіў цябе. Крушына: Творы, 146. А ня чорт цябе нёс на дзіравы мост, было табе дзяржаціся за сабачы хвост. Кліх., 51. 2а)—частица; стоит в начале возгласов отогнания. Например: я гыля—возглас при отгнании гусей. Ар. А псік—возглас при отогнании кошки. Ар. За) частица укрепительная; ставится перед местоим. "нікога, нічога, нікому"н т.п., и тоже перед наречиями "ніколі, нійдзё, нікуды " и т.п., придает им значение абсолютности. а ІУ, междометие, для выражения: 1. удивления (или восхищения). Дел.; Нел. 1, Шсл. А-а! што гэта? Нел. А-а! во дык дзіва! Ст. А! во штук! Дел. 2. догадки. Шсл. А-а, бачыш, як яно; яйня ведаў! Ст. 3. негодования. Шсл. А, ліха на вас! Ст. 4. неудовольства. Нел.; Ар. А, які ты дурны! Нел. А, ды во як вы! Дел. 5. звукоподражения. Лсл.; Ар. Аа! пяець нянька, калышучы дзецянё, над рып калыбкі. Дел. Аа! люлі, прыляцелі куры. Из колыб. песни, Ар. а, аб(аба), предлог евин, ипредл. падежом. 1. С винительным падежом, а) в, в продолжение времени (в котором совершается действие, С.) Нел. 344; Дел. 495. А тры дні зьвярнуўся. Нел. Аб ноч зьвярнуўся. Нел
Дадатковыя словы
нікўды
31 👁