а 1 а а I—название второй буквы великолитовского(белоруского) альфавита. а II союз соединительный; в русском языке ему соответствует и". Ксл.; Шсл.; Гсл.; Нел. 1. "Из союзов, кроме употребляющихся в русской речи, обращает на себя внимание: а — и.". Карскі 11-3,214. "У старой мове беларускай злучу "а " прырауналъна часта ўжывалі ў значаньню злуча i" дзеля задзточанъня асобных столак проказі ўнутры простых проказяў. " Нарысы гіст. мовы, 388. а) соединяет повторяемые слова, которые по казу ют продолжительность действия, усиление черты, качества и т.п.: да, и. Як лут — ляжыцъ а ляжыць. Тсп.Ідуць а ідуць. Гсл. А тыя Асмолаўцы возяцъ а возяць князёў сьпірыт, болей а болей нялюдзеюцъ i хаваюцца самы ў сабе. Гарэцкі: Песьні 9. Там а там сінеюць чароўна прынадныя галоўкі-красачкі ЦІХІХ васількоў. Гарэцкі: Песьні 54. Мык а мык: то ў хату, то з хаты. Гсл. Далей а далей—дальше и дальше. Гсл. Урэдзь а ўрэдзь ходзе да царквы. Нел. 71. Скрозь а скрозь гарота. Гарун: Сын. Дзе а дзе—коегде, там и тут, то там то сям. Гсл. Соединяя два слова, создает союз, выражающий одно понятие: да, и. Сорам а ганьба. б) соединяет подлежащие и дополнения, когда они встречаются с одинаковой участью или ролью (как свидетели, купцы, работники; как залог, платеж и т.п.); когда показуют подобный вес, одинаковую местность и т.п. A ў Новегорадзе бяша князь Раман Мсьціславіч а пасаднік Якун аўладыка Иван. Пек. Лет. III, 1169 г., л. 10. А пры том былі баяра а бабраўнічы гаспадарскі. Полац. ліст 1533 г. Пан Аляксандра Тарноўскі а рэчнік Лапкоўскае-Савіцкі былі. Літ. мэтрыка IIA; 1540 г. (Барысёнак: Адвакатура, 133). Даў ЯСЬМІ тую клячу ку паставеньню да права Чыжу шындзельніку, a паручнікі Гавянец Сташковіч каўбасінец а Кузі Юшковіч, брат Чыжаў, a Ясюта Сьцецявіч дзядзЬКОвІЧ. Гордз. Акты х у і і, 5. купцы каралявецкія (Сымон а Балцар) на тот рок перад каралём ся яго міласьці станавІЛІ. 1535 г., Літ. Мэтрыка IIA-8a, 262. Вон купіў пашанку i задатку даў каня а сукно. Гордз. Акты, ХУ II, I. Слуг яго Андрэ я а Цішука параніў. Гордз. Акты, ХУII, 3. Пры том быу Ян Кеўла а Сьцецка. Літ. Мэтр. РИБ ХХХ(Нарысы гіст. мовы 388). Ана ўмоўкла, а кароль меў болыиае размышленьне а гнеў. Трышчан, II, 1580 г. Ад жарагла малым частым невадам на берагу к Раскапелі а востраву Заяччу. Выпіс із пскоўскіх кніг ХУП стт. (РФБ, 1913, стр. 7). Далі ясьмо яму... за яго верную службу, сёла ў Крэменецкам павеце: Баршчоўку а Барок а селішча Кандзітава а лес Дзедаў. АЗР I, 48, 1438 г. Прокша а Белік а Кучук а Лісіца Жыбянцяй. (Карскі Н-З, 221). Я а ты. Скарына. Старыя лісты гаспадарства... ня мала сьветчаць аб сівой мінуласьці Лугвенева, аб яго красных часох пад уладаю ўнукаў а праўнукаў князя Лугвеня. Гарэцкі: Песьні. Мужыку а жонцы на кажную нядзелю па шасьці грашэй. Стт. 460. За ведамасьцю а парадаю старшых будзець магчы заставіці. Тм. 311. Маюць апыт чыніці ня толькі аб самым тым учынку, але й аб захаваньню а поступках тых абедзьвіх асобаў, права із сабою вядучых. Тм. 441. Щмох а Хомка пойдуць на работу. Нел. 1. Казянікі а Пудзіцак — адна часіна (дарогі): увосень такое балота, што ня вылезьці. Ст. Бярно а дровы дух высілілі, паку ЛЬ вывез. Чарнагосьці Беш. (Ксл.). ДумкІ а пачуцьці любыя атожылкі. Дубоўка: Залатымі лёсткамі(Узвышша, Но. 3, 1927, 31). Самое тое, што вы засмуціліся ўзглядам Бога, якую дбайласъць учыніла ў нас а аправеньне а абурэньне а страх а жаданьне а рупнасьць а адплату! Луцк.: 2-гі ліст да Карынцян 7: 11. г) соединяет определения подобных значений (позитивные, негативные, те, которые выражают твердость, скорость, сильность и т.п.). Вон ня слушным а ня радным абычаём, ня водле права Майдаборскага сягнуўся на маю ЧЭСЬЦЬ. Суд. Акты ХУI стг. (Барысёнак: Адвакатура 95). Не красамоўным выводам... але яко... просыі ашчырыі. Цяпінскі ў перадмове (Карскі II1-2, 36). Шырокая а далёкая жоўтая ніва! Гарэцкі: Песьні 54. Бачачы таковую рэч праціўную а шкодНую, выставуем. Літ. мэтр. НА-12а, 81. Маюць давесьці пры праўных довадзех i яўных а пэўных знакох таго таковага ўчынку. Стт. 69. Рыжага а крывога бойся, як пса злога. Нел. 145. А буйны а прыгожы ягады. Шылавічы Духаўшч. (Дел.). О, прышлы дзень, сумлеўны а СЬвяты! Кавыль: Думы 35. Ды зачыню зімы завейны том, паэтаў СЬвет, прывабны а шырокі, Кавыль: Ч. лёд. Мы йшлі вялікім валам, войскам буйным а ЗухвалЫМ. Гарун: Зь песьняў няволі. Я цябе чакаю з роднай а далёкой стараны. Крушына (Лебедзь чорная, ст. "Можа прыйдзеш?"). г) Союз я" соединяет также обстоятельства и именные части сложных сказуемых. Ваша міласьць так шчасьліва а доўга панаваў. Стт. и. Ясна а грунтоўна
44 👁