Слоўнік гаворак цэнтральных раёнаў Беларусі (1990). Том 1. А-П. Е. С. Мяцельская

ДЫМКА E узяў дымакур, налажыў шчэпак i парашыў сам дастацъ м ёдуз вульля. Бяларучы Лаг. ДиМ КА ж. Toe, што i д ы м а д ы ш к а. Poŭ выйшаў! Палі хутчэй дымку! Баяры Maладз. ДЫМКбВЫ прым. Тканы ў дымку. Дымковая пасьцілка ў мяне толькі адна, хаваю на случай. Рудня Чэрв. ДЫ МбУКА ж. Toe, што i д ы м а д ы ш к а. Даўней людзі не баяліся пчол, нейкія былі трывушчыя. Гэтых дымовак ніхто ŭ ні ведаў, упаліць анучу i паддзьмухвая. Пруды Стаўб. ДЫ Ми толькі мн. Від узора. Дымамі ткалі дываны, ткалі ў чатыры ніты, у ігліцы i neрабіраныя. Мацкі Мядз. дырдом прысл. Як папала, абы-як. Ня лесь ты ў тую камору, дырдом усё тіаставіш, а я потым буду ставіць на месца ні могучьи Савоні Стаўб. ДЫРЬІЦЬ зак. 1. Ударыць з сілай. Ён тады сына майго ў грудзі дырыў. Чабаі Валож. 2. перан. Хлынуць. Кроў дырыла з рота. Дукора Пух. ДЫФЦЯРиК м. Мед. Дыфтэрыя. Я к схваціць дыфцярык, дык i памрэ дзіця. Рудня Лаг. ДИХАВЩ А ж. 0 Дыхавіцу заняло — спынілася дыхание (пры болях, хуткіх рэзкіх pyхах i пад.). Рады няма, нема разу, ажно дыхавіцу заняло. Ігрушка Круп. Божа, так кольнула пад грудзьмі, што аш дыхавіцу заняло. Мікалаеўшчына Стаўб. Д й Х І толькі мн. Бакавая ўпадзіна паміж апошнім рабром i клубам. Прыехаў віцінар ды доў укол у ды хі, i ўсё npaŭuino. Вецярэвічы П ух. ДЫХНИС м. Адтуліна ў курнай хаце для выпуску паветра. Падымуць пыл, ведома, na зямлі танцуюць, дык аткрыюць дыхнік чапялой, кап пыл сышоў. Дрычын Пух. ДЭК злучн. Ужываецца для сувязі сказаў з прычынна-выніковымі адносінамі. У кого зямлі шмат, дэк i свае работы много. Пудзіцк Пух. дЗКА уст. Вага ў 10 грамаў. Дэка — нешта зусім маленькая, a колькі, ня ўспомню. Ці ня дзесяць? Мікалаеўшчына Стаўб. У нас старый гавораць: „Дай дэко цукерак", - a npaдаўшчыцы сьмяюцца. Гілікі Валож. Ф Дзіса ў дака — зусім дакладна, грам у грам. Не глядзі, што навукі невялікай. А пашла я рас браць цукар у магазін - нібось, ні перадасьць, якрас адважыць, дэко ў дэко. Савоні Стаўб.; параўя. грэч. deka дзесяць'. д аН К А 1 ж. 1. Тое, шхо i г н ў ш к а (у 1 знач.). Дэнка наша саўсім ужо благая, выразалася. Палессе Мядз. Дэнка зусім зрубілася, німа на чым мяса парэзаць. Ігрушка Круп. 2. Тое, што i г н ў ш к а (у 2 знач.). Падстаў дэнку, скаварада ж вельмі гарачая. Пранчэйкава Маладз. ДЭНКА2 н. Унутраная верхняя частка шапкі. Дэнка ў шапцы дэіцяйі i ўзрослага человека. Мікалаеўшчына Стаўб. ДЭРБА ж. Асоба высокага росту з тонкімі доўгімі нагамі. Нека патанчала, худоба зрабілася, i тут [у таліі] юнінька, адно ногі доўгія, дэрба. Савоні Стаўб. ДЗРБІНА ж. Зневаж. Toe, што i дэрба. Н у ŭ дэрбіна ш яе дачка, ніхто ў скокі не бярэ. Чыжаха Бярэз. д Зрбы мн. Рэбры. Высахла, адны дэрбы тарчаць. І куды матка глядзійь! Раўчак Пух. ДЭРГАЦЬ незак. Toe, што i і*рэкаць.Яя выгнаць гусей з вады, цэлую ноч у бродзі дэргаюць. Нізок Уздз. ДЭСЗнІ ж. Уст. Дэсань, узор. Я к культура ткацтва стала ўзрастаць, пачалі жанчыны вытыкаць дэсэні. Ткалі абрусы дэсэнямі ў восш — дванаццейь нітоў, ткалі i ў ніцікі, каторыя захаваліся i да цяпер. Даўгінава Віл. У хаце ў іх хороша, лошкі засьцілаюцца пасьцілкамі ў дэсэні. Бясяды Лаг.; параўн. польск. deseń фр. dessin малюнак'. ДЭЎЖ ж. Даўжыня. Гэто ні дзело паліць дубоеымі дравамі — яны ш цьвярдыя да дэўш такая, у печ ні ўперці. Савоні Стаўб. ДЭФІЛЯДА ж. Дэманстрацыя, парад. Не, што вы! У горадзя я ня была, але 1 Мая дэфіляду па целявізарьі глядзелі мы ўсе. Цялякава Уздз.; napajhi. польск. defilada 'тс\ ДЭЧЫЦЬ незак. Экспр. Ісці напрасткі. Аш віджу — нехта прас поле дэчыць. Вішнева Смарг. Е Б, ЕСТ. Формы цяпер. часу ўсіх асоб адз. i мн. ліку дзеяслова быць, якія ўжываюцца ў паўднёва-заходнім дыялекце i сярэднебеларускіх гаворках. Ёсць. Чыстае e, дак выду ў чыстум. Цялякава Уздз. Мае бацькі старэнькія, але здароўя шчэ e: i корову на пастыр загоняць, i па дому дагледзяць. Баяры Маладз. Усяго цяпер хватаіць у магазінах: i продукты естусякія, i краму хапаіць. Рубяжэвічы Стаўб. Естуяе дзеці, яна не адзінока. Цялякава Уздз. О Я к ест — усё чыста, усё як ёсць. Пажар у нас быў велькі, агню цэлая вуліца, страх! Усё як ест тады згарэла, нигала згарэла: i гусі пагарэлі на гнёздах, i сьвіня пагарэлі, карова згарэла. Мікалаеўшчына Стаўб. ЁГДЗІЦЬ незак. Бздзіць. Учора егдзіла да доктора, дык нешта тут вось запісоў. Сядзіца Віл. ЕДРАНЕЦ м. Бат. Бядрынец (Pimpinella). Калі высушыш едранец, дык зімою коровы добра гэтае зельле ядуць. Хожава Маладз. БЖ АВІННІК м. Бат. Ажыннік, ажына шы