ранняя пташачка крышкі цярэбіць, а позняя вочы працірае (В. Дунін- Марцінкевіч Сялянка). РАННІ ЗАЙЧЫК ЗУБКІ ЦЯРЭБІЦЬ, А ПОЗНІ ВОЧКІ ПРАДЗІРАЕ. — Бачыш, як некаторыя робяць! — А ён рот нараспашку ды язык на плячо, — ужо зусім нязлосна сказаў Пар- фён Вяршкоў пра Рамана Сёмачкіна. — Ранні зайчык заўсёды цярэбіць зубкі, а позні вочкі прадзірае (І. Чыгрынаў. Плач перапёлкі). — Насовіч: Ранняя птушачка носік цярэбіць, а позняя вочкі праціра- еце Федароўскі Ранні зайчык зубкі цярэбіць, а позні вочкі прадзірае; Прыказкі Ранняя птушка зубкі цярэбіць (цярэбе, прачышчае), а позняя вочы (вочкі) працірае (прадзірае). РОДНАЯ ЗЯМЕЛЬКА ЯК ЗМОРАНАМУ ПАСЦЕЛЬКА. Пра замілаванне да роднага краю, да мясцін, дзе нарадзіўся хто-н. Сін.: Дарагая тая ха- тка, дзе радзіла мяне матка; Дзе воўк радзіўся, там і куст яму міл; Міл той куток, дзе абразалі пупок. — Во, суседка, і добра, што вярнулася [на радзіму]... — А нягож... Родная зямелька як зморанаму пасцелька... (І. Галубовіч. Кувала зязюлька). — Прыказкі: Родная зямелька як зморанаму пасцелька. РОЗУМ НЕ СЯКЕРА — НЕ ПАЗЫЧЫШ. Кажуць пра таго, хто робіць бязглуздыя ўчынкі. Сярод дзяцей таксама трапляліся неслухі, «што ўбіў, то і ўехаў», падпадалі пад уплыў людзей не лепшых у вёсцы. «Розум жа не сякера — не пазычыш». Ды і схільнасці не ў кожнага былі да таго, да чаго яго прывучалі (Б. Сачанка. Вечны кругазварот). — Янкоўскі Розум не сякера — не пазычыш. РОЗУМУ Ў ЧУЖУЮ ГАЛАВУ ЛАПАТАЙ НЕ НАКЛАДЗЕШ Свайго ро- зуму не дасі каму-н., не прымусіш каго-н. рабіць так, як хацелася б. Ця- пер Зазыба ўспамінаў пра тую размову ў Сідаравай хаце, як пра нешта вартае спагады: да чаго можа давесці чалавека пачуццё перасцярогі, выкліканае не столькі бояззю за даручаную справу, колькі недаверліва- сцю. Тым не менш, на душы ў Зазыбы было прыкра, хоць ён і добра ведаў, што розуму ў чужую галаву лапатай не накладзеш (І. Чыгрынаў. Плач перапёлкі). — Насовіч: Розуму ў чужую галаву лапатаю не накладзеш. РУКА РУКУ МЫЕ. Адзін выгароджвае другога ў якой-н. несумленнай справе. Сін.: Чорт за чортам цягне. «Чаму ж з ім [начальствам] не па- дружыць? Як кажуць, рука руку мые, — разважаў Данілка. — Дагаджу я, дагодзяць і мне» (П. Пестрак. Вярнуўся). — Заводу патрэбна насен- не... Дык у чым справа? Я вам дастану. Але... — Што? — Рука руку мые, — усміхнуўся Прыбыткаўскі (І. Гурскі. Шумяць лясы зялёныя). Варанецкі і Бобрык — адна «шайка-лейка», не можа быць, каб рука руку не мыла. Інакш іх адносіны Выклік сабе ўявіць не мог (І. Ду- броўскі. Зямныя вузлы). Той жа былы сакратар партыйнай арганізацыі калгаса.. прапісаўся ў новай кватэры ў Мінску. А калі спытаеш, на якіх правах, то я і адкажу, што рука руку мые. Як кажуць: ты мне — я табе (А.Казлоў. І птушкі не спяваюць). — Калька з лацінскай мовы: Manus manum lavat. — Насовіч. Рука руку мыець; Федароўскі Рука руку мые, каб абедзве былі белы. РУКІ ПАБРУДЗІШ — ВАДОЮ АДМЫЕШ, ДУШУ ЗАБРУДЗІШ — І МЫЛА НЕ ПАМОЖА. Ад ганебных учынкаў, амаральных паводзін не ачысцішся. — Усё будзе добра, баця, — вінавата гаварыў Валодзька. — Знойдзецца і для мяне занятак. Не ўсё адразу. — Яно мо і знойдзецца, ды не ўсё перайначыш. Рукі пабрудзіш — вадою адмыеш, душу за- брудзіш — і мыла не паможа. Ці падумаў ты пра гэта, калі пачаў рабіць нялюдскае... (М. Барэйша. Запозненая вясна). 177